Sürrealistlerin Polonyalı Aydınlara Mesajı

Stalin’in 1953’teki ölümünün ardından Polonyalı işçiler ve aydınlar Sovyetler Birliği’nin dayattığı politikalara baş kaldırdılar. Kanlı bir şekilde bastırılan Ponzań Ayaklanmaları’yla zirve yapan olaylar en nihayetinde Sovyet nüfuzunun kırılmasıyla sonuçlandı. Bu direniş hareketiyle koşut olarak, yeni ifade biçimleri arayışındaki Polonyalı sanatçılar aynı yıllarda pek çok sanat topluluğu kurdular. Bu oluşumlardan biri, sürrealizmden de izler taşıyan Phases hareketiydi. André Breton’un seslendirdiği aşağıdaki mesaj, bazı sürrealistlerin de katılımıyla 1959 senesinde Krakow’da düzenlenen Phases sergisinin açılışında kayıttan dinlenmiştir. Sürrealistlerle Polonyalı sanatçıların yakınlaşmasının en somut göstergesi olan Phases sergisi vesilesiyle Fransız sürrealist topluluğu Polonyalı aydınların özgürlük mücadelesini selamlar. Öte yandan, Fransa’daki kasvetli politik manzaranın yarattığı düş kırıklığının ifadesidir bu mesaj. De Gaulle’ün 1958’de iktidara gelip Beşinci Cumhuriyet’i kurması karşısında Fransız aydınların sessizliklerini muhafaza etmeyi tercih etmeleri sürrealistlerin Fransa’ya olan inançlarını tamamıyla yitirmelerine sebep olmuştur.[1]

Jerzy Kujawski, İsimsiz, 1959

İçinde yaşadığımız burjuva demokrasilerinde hiçbir zaman gündeme gelmeyecek, sadece umuttan ibaret kalacak gibi görünen şeyi başardınız: 1956’da iktidar ruhun önünde, sizin ruhunuzun önünde ilkin duraksadı, sonra geri adım attı. İktidarın gerçekliğinin karşısına ruhun gerçekliğini çıkardınız. Bizler ise burada sadece iktidarın sözcüklerine karşı çıkıyoruz. Burada Po Prostu gibi bir dergi çıkarmak mümkün değil. O yüzden sizlerin hiçbir yerden, hele hele Fransa’dan öğrenecek bir şeyiniz yok.

Enternasyonalist sıfatıyla yerine getirdiğimiz yüce vazife, sürrealistler olarak bize şeref veriyor. Bu vazife, düşüncenin asli hedefi olan hakikate yönelik devrimci taleple çok yakından ilişkili. Gelgelelim, özgürlük ateşi Fransa’da yanmıyor artık. Tarih’ten kaynaklanan bu duygusallığı, özellikle de Fransa toprakları dışında etkisini gösteren, Fransa’nın hâlâ özgürlük geleneğinin koruyucusu olduğu yolundaki duygusal yanılgıyı ortadan kaldırmak gerekiyor.

Sizler baskıya karşı koyarak, dünyanın yarısının mutlak hâkimi olan devasa bir gücü uzlaşma noktasına getirmeyi başardınız. Fransız aydınlar ise hem gülünç, anakronik ve hayali bir ihtişamla böbürlenen, hem de tıpkı sizleri ezen iktidar gibi özü itibariyle katlanılmaz olan bir iktidarı sorgulamayı beceremiyor. Sizler her şeyinizi tehlikeye attınız, özgürlüğünüzü, hayatınızı... Fransız aydınların ise acınası sükûnetlerinden başka kaybedecek hiçbir şeyleri yok, lakin onu bile kaybetmeyi göze alamıyorlar.

Gidişata bakılırsa, birkaç ay içinde André Malraux, vazife icabı, sizlere Fransız kültüründen söz etmeye gelecek. Şimdiden söyleyelim ki böyle bir kültür sadece hatıralarda yaşıyor, zira vicdanın çekip gittiği bir kültür ölmüş demektir.

Bu sözlerde sakın hazin bir şeyler aramayın. Esas önemli olan ve bize yaşama şevki veren şey, içinde bulunduğumuz ahlaken yoksun ortamın ötesinde, en çok baskıya maruz kalmış bir halkın zekâsı olarak sizlerin ölüm güçlerini uzak tutmaya devam etmenizdir. Sizlere bu kardeşçe selamı borçluyduk.

Anne ve Jean-Louis Bédouin, Robert Benayoun, Vincent Bounoure, André Breton, Adrien Dax, Yves Elléouët, Elie-Charles Flamand, P. A. Gette, Roger Van Hecke, Alain Joubert, Jean-Jacques Lebel, Gérard Legrand, Jehan Mayoux, Nora Mitrani, Benjamin Péret, José Pierre, Jean Schuster, Jean-Claude Silbermann.     

Paris, 4 Haziran 1959

Tracts Surrealistes