İmajinist Bauhaus

 

Asger Jorn, Guilleta

 

Enternasyonal İmajinist Bauhaus Hareketi'ni (EİBH) 1953 yılında Danimarkalı CoBRa grubu sanatçısı Asger Jorn ortaya attı. 1955'te resmen kurulduğu ilan edilen EİBH, 1957'de Letrist Enternasyonal'le birleşerek Sitüasyonist Enternasyonal'in kuruluşuna katıldı. Hareket, sanatın çağdaş, endüstriyel toplumdaki rolünü araştırmayı amaçlayan, ilkeleri özgürlük ve deney olan bir laboratuvar olarak örgütlendi. Laboratuvarın üssü Kuzey İtalya'daki Alba kasabasıydı. Asger Jorn, efsanevi Lucio Fontana, ütopyacı mimarlığın pîri Hollandalı Constant, Şili'li sürrealist Robert Matta; Alechinsky, Appel ve Corneille gibi CoBRa grubu sanatçıları EİBH laboratuvarının müdavimlari arasındaydı. Ama başta Guiseppe Pinot-Gallizio geliyordu. Gallizio, Andy Warhol'a kadar birçok sanatçıyı etkileyecek "Endüstriyel Resim"i burada icat etti.


Guiseppe Pinot-Gallizio, “Endüstriyel Resim”

 

Bauhaus Okulu 1919'da Weimar'da kurulmuş, 1925'te Dessau'ya, 1932'de Berlin'e taşınmış, 1933'te de Naziler tarafından kapatılmıştı. 1953'te Asger Jorn, kendisini Buhaus'un mirasını sürdürmeye adayan İsviçreli mimar Max Bill ile onun Ulm'de açtığı "Yeni Bauhaus" okulu (Hochschule für Gestaltung) konusunda yazışmaya başladı. [Jorn'a göre Bauhaus bir "sanatsal esin"in adıydı. Max Bill ise, Bauhaus'un "kesin olarak tanımlanmış bir doktrin"i temsil ettiğini savunuyordu. Jorn cevabında esinsiz bir Bauhaus'un ölü demek olduğunu yazdı.] Bill "Yeni Bauhaus"un "özgür sanatçılar"ın yeri olmayan akılcı bir tasarım okulu olduğunu söylüyordu. Bunun üzerine Jorn, akla değil de hayale dayalı, deneysel teoriye ve pratiğe yönelik "özgür sanatçılar"dan oluşan bir hareket ortaya attı: Hayalperest (İmajinist) Bauhaus.

Asger Jorn ve Piero Simonda 1955'te, Alba'da bir Deneysel Laboratuvar kurduklarını ilan ettiler. 1956'da ise, Alba Belediye Sarayı'nda Özgür Sanatçıların Birinci Dünya Kongresi'ni topladılar. Arkasından İmajinist Bauhaus Enternasyonali'nin dergisi Eristica yayınlanmaya başladı.

Alba'da Gallizio'nun evindeki laboratuvarın kuruluşundan önce EİBH göçebeydi. 1957 yılında, Sitüasyonist Enternasyonal Deneysel Laboratuvarı olarak anılacak sabit bir mekânın oluşturulması, 1950’ler ve 1960’larda Avrupa sanat ortamından birçok kilit figürün buluşacağı ve deneylerini paylaşacağı sürekli bir platform yarattı.

1956'daki Dünya Kongresi'nin açılış konuşmasında Gallizio "patent-karşıtı" tavırlarını açıkladı. Bu, Letristlerin, daha sonra da Sitüasyonistlerin "telif haklarına hayır!" hareketini hatırlatan, fikî mülkiyete karşı bir tavırdı. Gallizio'ya göre "patent karşıtlığı" ilkesi, işin paylaşılması, "saf iş dayanışması" anlamlarına geliyordu. 1957'de sergilediği "endüstriyel resim" bu ilkeden yola çıkıyordu. Gallizio'nun icadı olan "endüstriyel resim", top top uzun tuval kumaşı üzerine yapılan, ondan sonra da metre metre kesilip satılan bir tür resimdi. Sonsuz bir üretim hattı düzeninde 'imal edilen' endüstriyel resim, hem tuval resmine hem de mekanik üretime meydan okuyordu. Biricik (ünik) olmakla birlikte yararsız ve anti-ekonomikti. Gallizio icadını "anti-ekonomik enerjilerin serbest bırakıldığı" bir oyun makinesi olarak tanımlıyordu. Sanatı hayatla bağlayan ve birleşik şehircilik (unitary urbanism) anlayışı doğrultusunda mobil senaryolar ve geçici çevreler yaratan teorik ve sanatsal bir makineydi. Alba'daki Birinci Dünya Kongresi, kullanımın öncelikli olmadığı, sürekli değişim içindeki coşkulu, tutkulu çevreler yaratılmasını kararlaştırdı. Yoğun olarak eleştirilen [ve Le Corbusier'nin öne çıktığı] akılcı, steril, işlevci şehir planlama disiplini reddedildi. Kongre'nin kapanışında, Gallizio, "kent-hamağı" adını verdiği ve üretim yerine aylaklığa dayanan bir hayatın yaşandığı, havaya asılı "göksel kentler" projesini sundu.

Birkaç ay sonra Alba'dan geçmekte olan göçebe bir çingene cemaati sanki Gallizio'nun sürekli seyyar olma ve değişim gösterme doğrultusundaki ilkelerini doğruluyordu. O sıralarda CoBRa grubu sanatçısı Hollandalı Constant misafiriydi. Çingenelerle tanışıp, ahbap oldular. Gallizio onlara kamp kuracakları bir yer ayarladı ve EİBH mimarlarını onlara bir ev tasarlamaya çağırdı. Bunun üzerine Constant, bir maket üzerinde çalışarak "Alba'da bir çingene kampı" projesini tasarladı. İşte Constant'ı ütopik mimarlığın babası yapan Yeni Babil projesinin çekirdeği bu makettir. "Yeni Babil", Gallizio'nun hamağı gibi havada asılı olan göçebe bir kentin hayalini kurar.


Constant, "Yeni Babil"

 

Francesca Corniso’nun, 10 Aralık 2016-26 Şubat 2017 arasında Oslo'da düzenlenen İmajinist Bauhaus sergisinin kataloğu için yazdığı metinden derlenmiştir.

skopdergi 14