Lyonel Feininger, “Katedral”, “Bauhaus Manifestosu ve Programı” kapağı, 1919
Tüm görsel sanatların en büyük amacı yapı bütünüdür! Yapıları süslemek bir zamanlar güzel sanatların en soylu işleviydi: bunlar anıtsal mimarlığın zorunlu öğeleri sayılıyordu. Bugün sanatlar birbirinden ayrılmış durumda; ancak tüm sanatçıların bilinçli ortak çabasıyla bu durumdan kurtarılabilir. Mimarlar, ressamlar ve heykeltıraşlar bir yapının bileşik niteliğini hem bir bütün olarak hem de ayrı ayrı parçalarıyla yeniden tanımlamalı ve kavramaya çalışmalıdır. Yapıtları ancak o zaman “salon sanatı” iken yitirdikleri arkitektonik ruhu yeniden kazanacaktır.
Eski sanat okulları bu irliği yaratamadı; sanat öğretilemeyeceğine göre, nasıl yapabilirlerdi ki? Bunlar yeniden işliklerle birleşmeli. Desen yaratıcısı ile uygulamalı sanatçının sadece çizim ve resimden oluşan dünyası, yeniden inşa eden bir dünya haline gelmeli. Sanatsal yaratıcılıktan zevk alan genç insanlar çalışma yaşamlarına yine bir meslek öğrenerek başlarlarsa, üretken olmayan “sanatçı” da artık yetersiz sanat etkinliği yerine becerisini zanaatlere aktararak bu alanda kusursuzluğa ulaşabilir.
Mimarlar, heykeltıraşlar, ressamlar, hep birlikte zanaatlere geri dönmeliyiz! Çünkü sanat bir “meslek” değildir. Sanatçı ile zanaatçı arasında önemli bir ayrım yoktur. Sanatçı, yüceltilmiş bir zanaatçıdır. İstencinin bilincini aşan o ender esinlenme anlarında, ilahi bir güç yaptıklarının sanata dönüşmesine neden olabilir. Öte yandan her sanatçının bir zanaatte becerisi olması zorunludur. Yaratıcı hayal gücünün temel kaynağı burada yatar. O halde, sanatçı ile zanaatçı arasında kibir engelleri yükselten sınıf ayrımının olmadığı yeni bir zanaatçı loncası kuralım! Mimarlık, heykel ve resmi tek bir bütün olarak kucaklayacak ve bir gün, bir milyon işçinin ellerinde yeni bir inancın kristal simgesi gibi göğe doğru uzanacak olan, geleceğin yeni yapısını hep birlikte arzulayalım, kavrayalım ve yaratalım.
Nisan 1919
Kaynak: Ulrich Conrads, 20. Yüzyıl Mimarisinde Program ve Manifestolar, çev. Sevinç Yavuz (Ankara: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, 1991) s. 36.