Aşağıdaki metin, Britanya’da Edinburgh Sanat Koleji, Sheffield Üniversitesi ve Create adlı inisiyatifin ortak çalışmasıyla yayınlanan “Acil Durum: Yaratıcı Endüstrilerde Toplumsal Sınıf, Beğeni ve Eşitsizlik” başlıklı raporun giriş ve sonuç bölümünden kısaltılarak çevrilmiştir.
Günümüzde, kültürel ve yaratıcı iş sahaları hakkındaki tartışmalarda, adil ve çeşitlilik içeren bir endüstri arzusu başı çekiyor. Fakat, bu raporun ortaya koyduğu gibi, kültürel ve yaratıcı endüstrilere ciddi eşitsizlikler damgasını vurmuş durumda. Burada, özellikle kültür endüstrisindeki işgücünün sınıfsal arka planına bakıyoruz ve sınıf meselesinin, tavırlar ve değerler, ücretsiz çalışma deneyimleri, sosyal ağlar ve kültürel beğeniler gibi bazı başka meselelerle nasıl bağlandığını gösteriyoruz.
Britanya’da kültür hakkındaki tartışmaların temelini genellikle sanat alanındaki eşitsizlikler oluşturuyor. Geçenlerde BBC’de ücretler konusunda cinsiyet ayrımcılığı yapıldığının ortaya çıkmasıyla patlayan skandal; tiyatro alanındaki toplumsal sınıf temsiline ilişkin politik sorgulamalar; ve sanat alanında ırk ve etnisite temsilini konu edinen çok sayıda blog yazısı ve sosyal medya yorumu, bu duruma örnek gösterilebilir.
Fakat, toplumsal eşitsizliklerin boyutları ve bu eşitsizliklerin nasıl işlediği konusunda net bir fikre sahip değiliz.
Edinburgh ve Sheffield Üniversiteleri’nden bir grup akademisyen, bu noktadan hareketle, Sanat ve Beşeri Bilimler Araştırma Konseyi’nin desteğiyle bir araştırma yaptı. Akademik araştırmayla kamusal etki yaratmayı amaçlayan bu rapor, Create London inisiyatifi tarafından yürütülen Panic! 2018 projesinin bir parçası. Create London ise, Barbican Center ve Arts Emergency’yle birlikte, bu araştırmada ele alınan konular etrafında bir kültür programı oluşturmayı hedefliyor.
Bu raporda ortaya konan noktalar şöyle sıralanabilir:
* Britanya Toplumsal Tavırlar Anketi’nin verileri üzerinden, kültür sektöründe ve yaratıcı endüstrilerde çalışanların değer ve tavırlarına ilişkin analiz.
* Kültür, Medya ve Spor Bakanlığı’nın Katılımcılık Anketi’nden alınan verilerle, kültür emekçilerinin ve yaratıcı endüstrilerde çalışanların kültürel faaliyetlere katılımına ilişkin analiz.
* Ulusal İstatistik Kurumu’nun Uzun Süreli Araştırmasından alınan verilerle, kültür alanındaki işlerde toplumsal hareketliliğin analizi.
* Ulusal İstatistik Kurumu’nun İşgücü Anketi’ne dayanarak, kültür sektöründe ve yaratıcı endüstrilerde çalışan işgücünün demografik açıdan analizi.
* 2015 Panic! Sanatta Toplumsal Hareketliliğin Durumu projesi kapsamında yapılan röportaj ve anket çalışmalarının analizi. Bu analiz, katılımcıların ücretsiz çalışma deneyimlerini ve bu olguya bakışlarını gösteriyor; ayrıca, çalışanların sahip olduğu toplumsal sermayeyi, ve kültür alanındaki işlere girmek için gerekenler konusundaki görüşlerini ortaya koyuyor.
Rapor, işçi sınıfından gelenlerin, kültür sektöründen ve yaratıcı endüstrilerden ciddi şekilde dışlandığını ortaya koyuyor. Sınıf meselesinin, başta cinsiyet ve etnisite olmak üzere diğer özelliklerle hangi noktalarda kesiştiğini göstermeye çalıştık. Kadınlar ve siyah ve azınlık gruplarına mensup olanlar (BAME), toplumsal sınıfa bağlı engellere ek olarak başka engellerle de karşılaşıyor. Raporda tartışıldığı haliyle sınıf, “beyaz işçi sınıfı”yla ilgili medya klişelerinin çok daha ötesine geçiyor.
Kültür alanı, eskiden beri toplumsal hareketlilik konusunda sorun yaşıyor. Halihazırda kültür sektöründe, varlıklı ailelerden gelen insanlar ağırlığa sahip. Toplumsal hareketlilik açısından düşünecek olursak, kültür sektörü hiçbir zaman bir “altın çağ” yaşamamış.
Panic! araştırmasından elde ettiğimiz verileri analiz ettiğimizde şunu gördük ki, ankete katılanlar arasında en iyi ücretleri alanlar, yetenek ve çalışkanlığın ödüllendirildiğini düşünmeye daha meyilliler. Sınıf, etnik köken ve cinsiyet temelinde dışlanmaların yaşandığının en az farkında olan da yine bu grup.
Araştırma verileri, ayrıca, ankete katılanların sınırlı toplumsal iletişim ağlarını da ortaya seriyor: Yaratıcı endüstrilerde çalışanlar kendileriyle aynı alanda çalışanları tanıma, pek çok başka meslekten insanı ise sosyal çevrelerinin dışında tutma eğiliminde oluyorlar.
İşgücündeki eşitsizlikler, ücretsiz emeğin yaygınlığı dolayısıyla iyice pekişiyor. Panic! anketine katılanların büyük çoğunluğu, ücretsiz çalışma deneyimi olduğunu söyledi.
İşgücündeki eşitsizlikler bir yana, rapor, daha üstü kapalı dışlama mekanizmalarının da işbaşında olduğunu gösteriyor.
Analizler, kültür emekçilerinin beğeni örüntülerinin nüfusun geri kalanınkinden ciddi şekilde farklı olduğunu ortaya koyuyor. Aynı farklılık, değerler ve tavırlar konusunda da kendini gösteriyor: Kültür emekçileri, bütün meslek grupları içinde en liberal ve sol görüşlü olanları.
Rapor, özgül veri kümeleri kullanılarak yapılan özgül bir grup araştırmasının özeti mahiyetinde. Dolayısıyla, toplumsal eşitsizliği tüm veçheleriyle ele alan kapsamlı bir resim sunmuyor.
Sonuç olarak, bulgularımız, kültür sektörünün çözümü zor birtakım sorunlarla karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Raporu, bu araştırmanın gündeme getirdiğini düşündüğümüz bazı önemli sorularla sonlandırıyoruz:
* Kültür sektöründe ve yaratıcı endüstrilerde çalışanlar, demografileri, toplumsal kökenleri ve iletişim ağları itibariyle görece homojen bir işgücü oluşturuyorsa eğer, bu iş kollarının meritokratik ve herkese açık olduğundan bahsedilebilir mi?
* Araştırma, kültürel ve yaratıcı sektörün beğeni, değer ve tavırlar bakımından görece tutarlı bir bütünlük sergilediğini ortaya koyuyor. Bu durumda, bu sektörün, bireyleri, toplulukları ve ülkeyi temsil etme iddiasını ne ölçüde yerine getirdiği söylenebilir?
* Kültürel alışkanlıkları itibariyle nüfusun geri kalanından bu denli farklı olan bir sektör, kültürel faaliyetlere uzaklığın norm olduğu bir toplum adına nasıl konuşabilir?
* Kültürel ve yaratıcı alanlara bir bütün olarak baktığımızda, tabloda kimlerin eksikliği göze çarpıyor?
Araştırma ve Kaynaklar:
Bu raporda temel alınan araştırmalar hakkında daha fazla bilgi edinmek, daha detaylı analizler okumak ya da bu meseleler üzerine yapılan akademik araştırmaların referanslarına ulaşmak istiyorsanız, bazıları yayınlanmış, bazıları yayın aşamasında olan aşağıdaki makalelere bakabilirsiniz:
Meritokrasi
Taylor, M. ve O’Brien, D. (2017) “‘Culture is a Meritocracy’: Why Creative Workers’ Attitudes may Reinforce Social Inequality”, Sociological Research Online 22(4); http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1360780417726732
Kültürel ve Yaratıcı İşgücü
Brook, O., O’Brien, D. ve Taylor, M. (2018) “There was no golden age: social mobility into cultural and creative occupations”; https://osf.io/preprints/socarxiv/7njy3
Oakley, K., Laurison, D., O’Brien, D. ve Friedman, S. (2017) “Cultural Capital: Arts Graduates, Spatial Inequality, and London’s Impact on Cultural Labor Markets”, American Behavioral Scientist 61(12), s. 1510–1531; http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0002764217734274
O’Brien, D., Laurison, D., Friedman, S. ve Miles, A. (2016) “Are the creative industries meritocratic? An analysis of the 2014 British Labour Force survey”, Cultural Trends 25, s. 116-131; www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09548963.2016.1170943?journalCode=ccut20
Ücretsiz Çalışma
O’Brien, D. and Taylor, M. (2017) “‘There’s no way that you get paid to do the arts.’ Unpaid labour across the cultural and creative life course”; https://osf.io/preprints/socarxiv/28hjx
Değerler ve Beğeniler
Campbell, P., O’Brien, D. ve Taylor, M. (2018, yakında yayınlanacak) “Cultural Engagement and the Economic Performance of the Cultural and Creative Industries: An occupational critique”, Sociology
McAndrew, S., O’Brien, D. and Taylor, M. (2017) “Cultural Values, Imagined Community and Cultural Backlash: Value Divergence and Social Closure among British Creative Workers”; https://osf.io/wkxs5/
Taylor, M. (2016) “Nonparticipation or different styles of participation? Alternative interpretations from Taking Part”, Cultural Trends 25(3), s. 169–181; http://eprints.whiterose.ac.uk/102893/27/ MT%20Paper%20-%20%20270516.pdf