Yakın bir tarihte açıklandığı üzere, 2013 yılında gerçekleştirilecek olan 55. Venedik Bienali’nde Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü Emre Baykal üstlenecek. Daha önce İKSV bünyesinde Bienal departmanında yönetici yardımcılığı ve yöneticilik yapan Baykal, halen bir Vehbi Koç Vakfı projesi olan Arter’de “Sergiler Direktörü ve Küratör” olarak çalışıyor. Bunu, Koç Holding ve İKSV arasında bir süredir bienal(ler) ekseninde devam eden işbirliğinin başka bir işareti olarak okumak mümkün.
Bu tabii, öncelikle “ekonomik” bir işbirliği. Bilindiği üzere, Koç Holding’in 2007’den beri devam eden Bienal sponsorluğunun 2026 yılına kadar sürmesi planlanıyor. Venedik Bienali’ndeki Türkiye Pavyonu sponsorunun Fiat olması da buradan hareketle şaşırtıcı görünmüyor.
Ancak bu işbirliğinin aynı zamanda (kimi zaman kapıları sıkıca korunan) kapalı bir kültürel çevre anlamına gelebileceği de unutulmamalı. Baykal’ı seçen Danışma Kurulu’nun kimlerden müteşekkil olduğuna baktığımızda,[1] benzer bir işbirliğinin izdüşümünü görmek zor değil. Kurulu oluşturan beş kişiden üçü, söz konusu kurumlarla doğrudan ilişki içinde: 11. İstanbul Bienali küratörlerinden Adriano Pedrosa’yı bu deneyim hem İKSV hem Koç için tanıdık bir isim yapıyor. Mine Haydaroğlu, Yapı Kredi Yayınları’nda görev yapıyor; YKY’nin de bankayla birlikte Koç Holding çatısı altına girdiğini hatırlamakta fayda var. Esra Aysun’un kurucularından olduğu Cuma – Güncel Sanat Ütopyaları Derneği, İKSV ile ortak projeler yapıyor. Cristiana Perrella ve Cengiz Çekil ise bu tür kurumsal bir ilişki içinde olmamakla birlikte, önceki bienallerde adları geçen isimler.
Koç Holding’in İstanbul Bienali’nin kurumsal sponsoru olması daha önce çeşitli eleştirilerin konusu olmuş; Vehbi Koç’un Kenan Evren’e 3 Ekim 1980’de yazdığı mektup 12. İstanbul Bienali açılışına sızan “İsimsiz Mektup” isimli bir performansa ilham vermişti. [SY]
[1] Danışma Kurulu ile ilgili bilgilere şuradan ulaşılabilir: http://www.iksv.org/tr/venedikbienali