Son yıllarını bir bakımevinde geçirmekte olan Tiraje Dikmen, geçtiğimiz gün vefat etti.
Tiraje Dikmen (1925-2014), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitirdi. 1943-1948 yılları arasında, İstanbul’da, Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Léopold Lévy’nin özel öğrencisi olarak çalışırken aynı zamanda İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde Prof. Kessler yönetiminde İstanbul’daki Kadın İşçilerin Çalışma Koşulları isimli doktora tezini hazırladı.
1949’da Fransız hükümetinin verdiği öğrenci bursuyla Paris’e gitti; önce Hukuk ve İktisadi Bilimler Fakültesi’ne kaydoldu, ardından 1949 ile 1954-1955 yılları arasında École du Louvre’da Sanat Tarihi ve Müzeoloji eğitimi aldı ve Avrupa müzelerini inceleme gezilerine çıktı.
1949’da, Max Ernst, Yves Bonnefoy, Man Ray, Jacques Herold, Patrick Waldberg, Tristan Tzara, B. Condras, Charles Estienne gibi sanatçı, yazar ve eleştirmenlerle yakın ilişkiler kurdu.
1956 yılında Galerie Edouard Loeb’da açtığı ilk kişisel sergisinde yalnızca desenlerini sergiledi. Sergiyi ziyaret edenler arasında bulunan Max Ernst bir desenini satın aldı. 1960’da aynı galeride açtığı ikinci sergide ise bu kez yağlıboya çalışmalarını sergileyerek, dikkatleri üzerine çekti ve olumlu eleştiriler aldı.
1964’te, galerici Raymond Nacenta ve sanat eleştirmeni Patrick Waldberg’in düzenlediği Galerie Charpantier’de açılan Le Surrealisme Source-Histoire-Affinites başlıklı grup sergisine davet edildi. Gerçeküstücü eğilimleri tarihsel bir süreç içinde ele alan sergide Bosch, Bruegel’den başlayarak, Paul Klee, Max Ernst, Picasso, Duchamp, Tristan Tzara, Jacques Prevert, Soupault ve daha birçok sanatçı, yazar ve şairin eserleri yer aldı.
Mayıs 1968 olayları sırasında Paris’te bulunan sanatçının, Mai 1968 isimli dizisi, 1970 yılında, Galeri 1’de, İstanbul’daki ilk kişisel sergisinde izlendi.
1985’te Ankara Galeri Nev’de açılan Zamanların Hafızası isimli sergisinde, önsözünü Patrick Waldberg’in kaleme aldığı aynı adlı serigrafi kitabı yayınlandı. 1990’dan itibaren çalışmalarında “göç” temasını ele aldı. Hareket halindeki kitleleri yorumladığı kompozisyonlara 2000’lerden sonra “büyü” teması eklendi. Bu iki tema doğrultusunda gerçekleştirdiği yağlıboya ve pastel eserleri 2002’de Ankara Galeri Nev’de sergilendi. Son sergisi, 1996 yılında İstanbul’da Milli Reasürans galerisinde açıldı.
“Genç bir Türk sanatçısı olan Tiraje, Paris’te Edouard Loeb galerisinde ilk sergisini açtı. Bu sergide ‘siyah-beyaz’larını gösteriyor. Bu desenlerde derin bir hassasiyet, emin ve ince bir zevk var. Eğer yağlıboyaları da aynı kalitede ise, Tiraje ile az rastlanan bir ressam keşfetmiş oluyoruz.”
Le Temps de Paris, 16 Haziran 1956
“Tiraje, ihtiras ve şiddet havası içinde yaşayan bir kalabalığın hareketlerindeki yoğunluğu çok kuvvetli bir grafikle yansıtıyor.”
Jean-Jacques Leveque, La Galerie des Arts, 1 Mart 1969
“Tiraje’nin resmi, zenci sanatı kadar saf ve doğrudan. Aynı zamanda temelinde derin bir sanat kültürü mevcut.”
Leopold-Levy, 1965, Paris
“Doğa karşısında akademik olmayan bir objektiviteyle çalışmaya başlamış olan Tiraje, bugün sahip olduğu, kendi iç dünyasının deinliğine inmek ve kendi kendisini zenginleştirmek olanakları sayesinde, subjektif olarak ve özellikle kişisel olan yeteneklerini kullanarak, tümüyle kendine has bir şiirsel dünya yaratmaktadır.”
Leopold-Levy, 1964, Paris
“Genç Türk ressamı Tiraje, resimde şiiri yaratan o ufak ışığı yakmasını ve yaktığını söndürmemeyi çok iyi biliyor. Resimlerinin derinliklerini şeffaflıklar, uyumlu yansımalar ve tamamen kişisel olan bir bitki dünyası dolduruyor. Aynı zamanda Tiraje, çizgisi ve renkleriyle olduğu kadar, esprisiyle de Doğu’dan gelen bir sanatçı.”
J. R. Moulin (Uluslararası Sanat Yazarları Birliği Başkanı), Lettres Français, 19 Mayıs 1960, Paris
