Sürrealizmin sonuyla ilgili değişik varsayımlar vardır. Kimine göre hareket 1966 yılında André Breton’un ölümüyle son bulmuştur; kimine göre Paris kanadının 1969’da kendi kendini feshetmesi sürrealizmin sonu sayılımalıdır. Oysa Paris grubu 1970’te yeniden biraraya gelmiştir ve Prag, Stockholm, Madrid, Sao Paulo, Buenos Aires, Chicago, Leeds gibi diğer kentlerdeki gruplarla halen etkinliklerini sürdürmektedir. 1968 Haziran başında yayınlanan“Düşmanın Portresi”, sürrealistlerin 1968 Devrimi’ne tepkisidir. Devrim, realizmi “ölüme mahkûm etmiştir”; hayal gücü iktidardadır.
Mayıs 1968, Paris
(Düşmanın toplu, tek tek, yakından, uzaktan, cepheden, arkadan, yandan, yatarken, otururken, çömelmiş, dururken, hareket ederken, dışardan, içerden çekilmiş fotoğrafı)
Realizm, gerçekliğin tamamının sadece polis gerçekliğiyle işgal edilmesidir.
General de Gaulle, Fransız Cumhuriyeti Devlet Başkanı: Burjuva, militarist, başkanımsı, Cumhuriyet karşıtı ve Fransız bir realist. Gerçek polisin aşırı realist şefi, gerçek baskının realist tertipçisi; kârı iki paya bölen, kapitalizme gerçek, işçilere hayalî bir pay ayıran katılımcı tasarı aracılığıyla tehdit altındaki kapitalizmi koruyan realist muhafız.
Fransız Komünist Partisi ve yan kuruluşları: Komünist çağrıyı daha kaynağındayken boğan realist aygıt. Devrimcileri ihbar eden realist muhbirler.
Tüm siyasî partiler, tüm sendikalar: Bilinci geliştiren hayal gücünden ve gerçekliği değiştiren arzudan duydukları korkunun yönlendirdiği realist kurumlar.
Devrimci itkiyi donduran ve halkın sesini parlamenter söyleme dönüştüren seçim realizmi.
Çoğunluk realizmi: yabancılaşmış kitlelerin alt-gerçekliği.
Kültürün realizmi: canlı fikirlerle iç içe geçmiş ölü fikirler – ulusların bayrakları altında, folklorun çerçevesinde, ve kitle iletişim araçlarıyla bu fikirleri burun kıvırarak yayan entelektüeller kastı içerisinde.
Algının – dêjà vu’nun realizmi.
Sınıfların açık veya gizli, her halükârda realist işbirliği.
İpleri elinde tutan realistlerin ağzının içine bakmayı bilen açlığın realizmi. Hiç sabredemeyen açlığın realizmi.
Devrimin taleplerine karşı realist reformlar isteyen realist irade.
Realist ele geçirme taktiği.
İstihbaratın nesnel realizmi.
Tarihsel gerçekliği hiç kaale almadan, daimi muhbirlerle ve hainlerle birliğin realizmi.
Halka edilgen ve telafisi olanaksız bir aptallık atfeden ve o andan itibaren realist biçimde beslenmesi gereken etkin aptallığın realizmi. [...]
Otoritenin realizmi. Babanın, şefin, patronun, öğretmenin, papazın.
Hiyerarşinin realizmi. Ustabaşının, orta kademe yöneticinin, aparatçik’in, astsubayın.
Ticaretin realizmi.
İlerlemenin realizmi.
Disiplinin realizmi.
Apolitizmin realizmi.
Liyakatin realizmi.
Dalkavukluğun realizmi.
İyi yurttaşlığın realizmi.
Realist olan her şeyin içi geçmiştir. İçi geçmiş olan her şey realisttir.
3 Mayıs 1968’de realizm ölüme mahkûm edilmiştir. Bugün, tüm gerçekliğiyle sapasağlam olan devrimin hedefi, onu idam mangasının karşısına yollamaktır.
1968
Vincent Bounoure, Claude Courtot, Annie Le Brun, Gérard Legrand, José Pierre, Jean Schuster, Georges Sebbag, Jean-Claude Silberman
Sanat Manifestoları: Avangard Sanat ve Direniş içinde, (der.) Ali Artun (İstanbul: İletişim Yayınları sanathayat dizisi, 3. Baskı 2013) s. 344-346.