10 Şubat 2015’te Londra’daki Sotheby’s’de düzenlenen müzayedede Alman ressam Gerhard Richter’in Abstraktes Bild (Soyut Resim, 1986) adlı eseri 46.3 milyon dolara satılarak, hayatta olan Avrupalı bir sanatçı için rekor kırmıştı[1]. Bunun üzerine, Die Zeit gazetesine konuşan Richter, resmin ulaştığı rakama hayret ettiğini, üst üste kırılan rekorların ise kendisini dehşete düşürdüğünü açıkladı.[2] 83 yaşındaki sanatçıya göre sanat piyasası “umuda yer bırakmayacak kadar aşırılığa kapılmış durumda”; fahiş fiyatlar ise nadiren niteliğin göstergesi. Resimlerine bu paraları ödeyenleri “aptal” buluyor çünkü piyasa ıslah olduğunda, ki Richter öyle olacağına inanıyor, fiyatlar nasıl olsa çakılacak.
Gerhard Richter’in Abstraktes Bild’i (sağda) müzayedede.
Abstraktes Bild’in ulaştığı rakam, resmin ilk satıldığı fiyatın tam 5000 katı. Yıllar var ki resmini görmemiş olan Richter, bu resmi “oldukça iyi” olarak hatırlıyor. Ona özgü, tuvale kat kat boya sürüp sonra boyayı sıyırma tekniğiyle yapılmış. Richter için daha da şaşırtıcı olan, Domplatz, Mailand (Katedral Meydanı, Milano) isimli resminin bundan bir yıl önce yine müzayedede 29 milyon avroya satılmış olması: “Tuhaf geldi” diyor, “o kadar da iyi bir resim değildi. Kendi kendime, ‘iş çığırından çıktı’ diye düşündüm”. Zaten Richter müzayedelerin niye ve nasıl bu kadar önemli hale geldiklerine de akıl erdiremediğini söylüyor. “Durum gerçekten ürkütücü. Giderek kötüleşiyor. Hele müzayede kataloglarına göz gezdirince şaşkına dönüyorum. Ne kadar çok döküntü sürekli artan fiyatlarla satışa çıkıyor, inanamazsınız.”
Richter’e göre, var olan koşullardan hem “ciddi galeriler” hem de genç sanatçılar zarar görüyor. “Çoğu genç sanatçı hemen ve çok miktarda para kazanmak için doğru müzayedelere koşuyor. Dolayısıyla, geçmişte olduğu gibi zaman içinde, ağır ağır gelişme imkânından yoksun kalıyor. Sonunda da zaten iş gelip fiyata dayanıyor.”
30 yıl kadar önce Abstraktes Bild’i 15,000 marka (yaklaşık 7670 avro) Köln’lü bir koleksiyonere satmasını Richter bugün hoş bir anı olarak hatırlıyor. O zaman resminin o koleksiyonun parçası olmasından gurur duymuş. Oysa son yıllarda resmini satın alan hiç kimse onunla irtibat kurmamış; kendisine ya da yaptıklarına ilgi göstermemiş. Muhtemelen, resmi sadece yatırım aracı olarak gördükleri için. Richter de biliyor ki resimleri güvenli, vergisiz sermaye yatırımı olarak kabul edilen eserler arasında olduğu için satın alınıp Asya’da ya da İsviçre’deki sanat depolarında muhafaza ediliyor.
Richter, resimlerinin değerini belirleme konusunda tamamen çaresiz olduğundan bahsediyor. Bir zaman, yüksek fiyatları aşağıya çekmek için makul meblağlara satılmak üzere yeni resimler yapıp piyasaya sürmeyi denemiş ama ters tepmiş: “100 tane küçük boyutlu resim yapıp çok ucuza sattım. Hemen tükendiler ama kısa zaman içinde müzayedeye çıkıp el değiştirdiler. Piyasadan kurtuluş yok.”
Guardian gazetesinin sanat eleştirmeni de, Şubat’taki söz konusu müzayede sonrasında “sanat piyasasının tiksindiriciliği” konusunda bir yazı yazmış, ulaşılan rakamları “yaratıcılığa hakaret” olarak nitelemişti.[3] [NAA]
[1] Hayattaki sanatçıların eserleri arasında rekor, 58.4 milyon dolara satılan Amerikalı sanatçı Jeff Koons’un Balloon Dog (Orange)’unda.