Kopenhag merkezli bağımsız örgüt Freemuse'un bulguları, sanatın özgürlük alanının bütün dünyada giderek daraldığını gösteriyor. Müzisyenlerin ve bestecilerin ifade özgürlüğünü savunmak için kurulan Freemuse, 2011'den beri bütün sanatları her türlü kısıtlamaya ve saldırıya karşı korumak üzere kapsamını genişletti; dört yıldır "Sanat Tehdit Altında" başlıklı bir rapor yayınlıyor. 2015 raporuna göre, geçtiğimiz yıl 70'ten fazla ülkede sanatsal ifade hakkına 469 saldırı gerçekleşti. Şimdiye kadar saptanan en kötü sonuç. Bir önceki yıla göre saldırıların neredeyse ikiye katlandığı anlamına geliyor; bu da %98 artış demek. İhlallerin çoğunluğunu sansür vakaları (292) oluşturuyor. Yalnızca sansür dikkate alındığında, bu rakam da 2014'e kıyasla %224 oranında bir artışa karşılık geliyor. Ayrıca 15 sanatçı hapse atıldı (31'i zaten hapisteydi), 23 sanatçı gözaltına alındı, 42'si kovuşturuldu, 24'ü fiziksel saldırıya uğradı, 6'sı kaçırıldı, 3'ü öldürüldü. Siyasal saiklerle yapılan ihlaller çoğu ülkede başı çekse de, 2015'te dinî gerekçelerle yapılan ihlallerde hatırı sayılır bir artış görülüyor. En fazla ihlalin failleri, sırasıyla Çin, İran ve Rusya. Türkiye, Burundi ve Suriye'nin arkasından altıncı sırada.
Freemuse'un araştırmasına göre 2015'te ciddi özgürlük ihlalleri yaşanan ilk 10 ülke
Araştırmanın verileri medyadan, Freemuse'la işbirliği yapan kurumlardan ve bağımsız muhabirlerden elde edildi. Artış oranının yüksekliği kısmen daha fazla veriye ulaşılabilmesiyle açıklansa da, Freemuse yetkilileri rakamların hâlâ vahim gerçeği tam olarak yansıtmadığını belirtiyor. Çünkü çoğu ihlal kayda geçmiyor. Mesela uluslararası film endüstrisi sansür vakalarını ihbar etmiyor, kaydını da tutmuyor. Ayrıca mesela Kuzey Kore'nin listede yer almaması, medyanın sıkı denetimi dolayısıyla oradaki vakaların büyük ölçüde gizli kalmasından. Kuzey Kore'de geçen yıl kayda geçen tek sansür olayı, Kim Jong-un'un, hükümeti tehdit ettiğini düşündüğü kasetlerin ve CD'lerin imha edilmesi için verdiği buyruk. Siyasal ve toplumsal baskılar karşısında sanatçıların kendi kendilerine uyguladıkları sansür ise tümüyle kayıtların dışında kalıyor.
Freemuse, Charlie Hebdo saldırısını hem boyutuyla hem de Paris'in kültür hayatında yarattığı olumsuz etkiyle, geçtiğimiz yılın en büyük olayı olarak nitelese de, gazete yazarlarına ve karikatürcülere karşı yapılan ihlalleri bu araştırmaya katmıyor çünkü onlar uluslararası PEN, Sınır Tanımayan Muhabirler gibi başka örgütler tarafından izleniyor. Freemuse ise müzik, görsel sanatlar, sinema, gösteri sanatları, edebiyat ve dansı kapsıyor. Yıllık raporda, dünyadaki durum saptanabildiği kadarıyla ortaya konuyor; ayrıca her ülke için ayrıntılı değerlendirmeler var.
Freemuse'un üst düzey görevlilerinden Magnus Ag şöyle diyor: "Sanatsal yaratıcılık korkuya ve güvensizliğe yer olmayan ortamlar gerektirir. Bana kalırsa, gazetecilerden öğreneceklerimiz var; dünyanın herhangi bir yerinde bir sanatçı zorluklarla karşılaştığında bilmeli ki, eğer sansürle, tehditle, hapisle susturulmaya çalışılıyorsa, uluslararası sanat camiası arkasında duracaktır ve sanatsal ifadenin gücünden korkanlarla savaşacaktır". [MY]
Kaynaklar:
Dan Duray, "Artistic censorship is on the rise, advocacy group reports", The Art Newspaper (24 Mart 2016). http://theartnewspaper.com/news/news/artistic-censorship-is-on-the-rise-advocacy-group-reports/?utm_source=weekly_mar25_2016&utm_medium=email&utm_campaign=email_weekly (Erişim: 27 Mart 2016)
"Art Under Threat, Freemuse Annual Statistics on Censorship and Attacks on Artistic Freedom in 2015" http://artsfreedom.org/wp-content/uploads/2016/02/Freemuse-Annual-Statistics-Art-Under-Threat-2015.pdf (Erişim: 27 Mart 2016).