/ Sanat-Özgürlük / Politik Sanat Dokümantasyonu ve Dağıtımı

PAD/D Not For Sale komitesi üyeleri Gregory Sholette, Michael Anderson, Janet Koenig, Ed Eisenberg, 1984.

Ünlü sanat eleştirmeni Lucy Lippard 1979 yılının sonlarına doğru New York’taki Artists’ Space’de “toplumsal meseleleri dert edinen, adı sanı duyulmamış pek çok iyi sanatçının” eserlerine yer verdiği bir sergi düzenledi. Sergi davetiyesinin arkasında “bir politik sanat arşivi oluşturmak amacıyla biraraya gelme” çağrısı bulunuyordu. Lippard yeni bir sanatçı kolektifi kurmanın peşinde değildi, ama 24 Şubat 1980 günü gerçekleşen toplantı daha sona ermeden, bir arşiv oluşturmanın ötesinde kapitalist kültüre muhalif yaratıcı pratikleri teşvik etmeyi, kuramsallaştırmayı, sergilemeyi ve toplumla buluşturmayı hedef edinen yeni bir eylemci sanat kolektifi kurulacaktı: PAD/D, Political Art Documentation/Distribution [Politik Sanat Dokümantasyonu ve Dağıtımı].

Kuruluşunun üzerinden henüz bir sene geçmemişken PAD/D arşiv oluşturmanın yanı sıra sanat da yapıyordu. Aynı zamanda kamuya açık etkinlikler düzenliyor; başka örgütlerle ilişkiler geliştiriyor ve ikinci sayısı itibarıyla Upfront adını alacak bir bülten yayınlıyordu. İlk bültende, tüm bu faaliyetlerin, yozlaşmış burjuva sanat dünyasını baştan aşağıya yeniden kurmayı hedeflediği açıkça belirtiliyordu:

PAD/D, müze ve galerilerden oluşan mevcut sanat dünyasının yapısı dahilinde bir ilerleme aracı işlevi göremez. Bunun yerine, yeni paylaşım ekonomisi formları ve sanat biçimleri geliştirmemiz gerekiyor.[1]

Topluluk, bu maksatla, sanat dünyasının dışından ilerici eylemcilerle birarada çalışan, benzer politik eğilimlere sahip sanatçılardan oluşan ulusal, hatta uluslararası bir ağ oluşturmaya koyuldu. Hegemonya-karşıtı, muhalif bir kamusal alanın hayalini kuruyorlardı ve kendi görevlerini de “sanatçıları toplumla örgütlü bir ilişki içerisine sokmak” olarak belirlemişlerdi. “Sanat, sanattan türeyebileceği gibi yaşamdan da türeyebilir”di. Böylece, PAD/D üyeleri yaşamla temas edebilecekleri mekânlara yöneldiler. Mesken tuttukları ilk yer, kâr peşindeki müteahhitlerin yeni yeni gözlerini diktiği Lower East Side’daki metruk bir okul binasıydı. PAD/D bünyesinde biraraya gelen sanatçılar yerleşik sanat kurumlarında temsil edilmenin peşinde değillerdi; politik görüşlerini paylaşmalarına imkân tanıyan her tür kamusal mekânda sergiler düzenliyorlardı. Sokaklar, üniversiteler, sendika binaları, sosyal merkezler ve hatta kiliseler sergi mekânı haline gelebiliyordu.

PAD/D en etkili eylemlerini 1980-85 yılları arasında gerçekleştirdi. Sanatın da seferber edildiği bu kamusal eylemlerden biri Ölüm ve Vergiler (1981) adını taşıyordu. PAD/D, New York’ta yaşayan sanatçılara, orduya ayrılan bütçeyi eleştiren eserler üretme ve kamusal alanda sergileme çağrısında bulundu. Ardından da yaptıkları işeleri belgeleyecek ve 345 galerisine göndereceklerdi. Projeye katılan sanatçılardan Micki McGee, vergi dairelerinden topladığı boş vergi formlarının üzerine askerî birlik ve savaş uçağı resimleri bastı ve bunları bankalara ve posta ofislerine bıraktı. Lynn Hugh, telefon kulübelerine yapıştırdığı çıkartmalarla, telefon konuşmalarından kesilen vergilerin %2’sinin doğrudan orduya gittiği konusunda vatandaşları uyardı. Tim Rollins, evinin karşısında bulunan silah deposunun cephesine Hiroshima Mon Amour filmini yansıttı. Rollins’in dediğine göre bu performans çok çeşitli tepkiler aldı. Kimileri filmi alkışlarla izlerken kimi komşular da çürük domateslerle karşılık verdi. Bir başka cephanelikte bulunan 1. Dünya Savaşı anıtındaki süngüye cansız bir manken geçiren Michael Anderson ise geceyi nezarette geçirmek zorunda kaldı.

Upfront bülteninin kapağı, sayı 6-7 (Yaz 1963)

Art for the Evicted projesi kapsamında hazırlanan posterler

Bir diğer eylem ise pek çok PAD/D mensubunun yaşadığı ve çalıştığı Lower East Side’da hayata geçirilen mutenalaştırma projesini hedef alıyordu. Bu projeyi, PAD/D bünyesindeki “Not For Sale” (Satılık Değildir) adlı bir alt komite gerçekleştirdi. İlk etapta topluluk, geçici duvarlar örerek oluşturdukları sergi mekânında mutenalaştırma meselesini dert edinen eserler sergilediler. Sergi açılışına, punk konserleri ve tiyatro gösterileri eşlik etti. Gece boyunca sanatçılar Lower East Side’ın sokaklarını graffiti ve şablonlarla doldurdu. Fakat, gerilla müdahale tarzıyla gerçekleştirilen bu proje ikircikli sonuçlar doğurdu. PAD/D mensupları bu projeyi mutenalaşmaya karşı durmak ve yerinden edilen insanlarla dayanışmak amacıyla gerçekleştirmiş olsa da sonuçta etkinlik bölgeyi daha cazip bir hale getirdi. New York Times gibi gazeteler sergiyi sanat sayfalarına taşıyarak mutenalaştırma projesine ivme kazandırmış oldular. Projenin doğurduğu çelişkilerle yüzleşen PAD/D Not For Sale komitesi, tamamıyla geri çekilmektense yeni bir proje gerçekleştirmeye karar verdi: “Art For the Evicted: A Project Against Displacement” (Tahliye Edilenler için Sanat: Yerinden Etmeye Karşı bir Proje” (1984). Bu proje kapsamında sanatçılardan mutenalaştırma karşıtı posterler yapmalarını istendi. Komite üyeleri gelecek aylar boyunca bu posterleri Lower East Side’ın tüm sokaklarına asma işini üstlenecekti. Poster projesi dört alanda yoğunlaştırıldı. East Village semtindeki sanat ortamını alaya almak için bu sokak galerisine kurmaca isimler verildi: Discount Salon (İndirim Salonu), Another Gallery (Bir Başka Galeri Daha), The Leona Helmsley Gallery (Helmsley’lerin sonradan son derece pahalı bir rezidansa çevirdikleri viraneye dönmüş bir bina) ve Guggenheim Downtown (sonradan Guggenheim bölgeye bir şube açacaktı gerçekten). Etkinliğin açılışı bu çakma Guggenheim müzesinde gerçekleştirildi. Etkinlik boyunca sanatçılar, eylemcilerle birlikte çalışarak mutenalaştırmaya karşı bir direniş örgütlemeye çalıştılar. Eleştirmen Craig Owens Art in America’da yayınlanan bir makalesinde “East Village sanat ortamının hizmet ettiği politik ve ekonomik çıkarlara karşı bir direniş seferber ettiği” için projeyi övecekti.[2]

1980’lerin sonlarına doğru müze ve galeri gibi sanat kurumları ölçüyü kaçırmamak kaydıyla politik eserlere kapılarını açmışlardı ve sanatçılar arşiv oluşturmak ve uzun soluklu projeler geliştirmek gibi zahmetli işlerle uğraşmaktansa bu tür yerleşik kurumlarda temsil edilmeyi yeğliyordu. Bu dönemde çok az yeni üye edinebilen PAD/D sanatsal ve politik misyonunu yerine getiremediğini hissetmeye başladı ve 1987’de son bültenini yayınladı. [AB]

Gregory Sholette’in “A Collectography of PAD/D” adlı makalesinden ve Tiernan Morgan’ın Hyperallergic’te yayınlanan “Art in 1980s: The Forgotten History of PAD/D” başlıklı yazısından derlenmiştir.