30 Ekim günü Christie’s müzayede evinin eski eser mezatında Irak’tan çalınmış bir Asur rölyefinin 31 milyon dolara satılması sanat çevrelerinde tepki doğurdu. 10 milyon tahminî değer biçilen eserin, adı saklı tutulan bir alıcıya üç katı fiyata satıldığı müzayede, uzun yıllardır Batı emperyalizminin şiddetine maruz kalan Irak halkına hakaret olarak değerlendiriliyor.
Rölyefin ait olduğu saray, IŞİD’in 2015’te buldozer ve patlayıcılarla yıktığı Nemrut antik kentinde yer alıyordu. Müzayedede satılan eser, 1800’lerin ortalarında Musul’da bulunan Amerikalı misyoner Henri Byron Haskell’in satın aldığı üç alçı levhadan biri; misyoner bu üç rölyefi 1859’da Virginia Papaz Okulu’na bağışlamış. Müzayedeye çıkarılan iki metrelik levha, Kral II. Aşurnasirpal’in (MÖ 883-859) Nemrut antik kentinde yaptırdığı Kuzeybatı Sarayı’nın duvarlarını süslüyordu. Kraliyet Sarayı’nın kalıntılarını ortaya çıkaran İngiliz arkeolog Austen Henry Layard, eserleri Haskell’e satmıştı. Haskell ayrıca, Maine'de bulunan Bowdoin Koleji’ne bunun gibi altı rölyef daha göndermişti, bunlardan biri şimdi Metropolitan Sanat Müzesi’nde bulunuyor. Bugün British Museum, Brooklyn Müzesi ve Yale Üniversitesi Sanat Galerisi de dahil dünyanın dört bir yanındaki 60 müzede Aşurnasirpal’in sarayından çıkarılan rölyefler bulunuyor.
IŞİD'in Nemrut yakımından paylaştığı görüntüler, 2015
Aşurnasirpal rölyefi, kısa bir süre öncesine kadar Virginia Papaz Okulu’nun kütüphanesinde sergileniyordu. Ancak 2017 yılında yapılan bir incelemede değeri anlaşılınca, Okul elindeki diğer iki rölyefin sigorta giderlerini ve burs fonunu karşılamak amacıyla rölyefi satma kararı aldı.
Columbia Üniversitesi’nde Antik Yakın Doğu Sanatı ve Arkeolojisi profesörü olan ve 2004’te Irak Kültür Bakanlığı danışmanlığı görevini yürüten Zeynep Bahrani, IŞİD’in gerçekleştirdiği yıkımın bu eserin piyasa değerini yükselttiğini söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Dolayısıyla Papaz Okulu, Iraklıların yaşadığı kayıplardan kâr elde etmiştir. Hâlâ izi bulunamayan binlerce kayıp Iraklı kadın ve çocuk varken, yıkılan mirasımızın enkazı hâlâ kaldırılmamışken, bu satıştaki duyarsızlık insanın içini ürpertiyor.”
Irak asıllı sanatçı Michael Rakowitz ise şöyle diyor: “Batılı kurumların ve özel koleksiyonerlerin, Doğu’nun kültür mirasına karşı bitmez tükenmez açlıkları bir kez daha kendini gösterdi. Keşke kısa bir süre önce tahrip edilmiş bu arkeolojik alanların bulunduğu bölgeden kaçan insanların yaşamları da Batı’nın gözünde bu kadar değerli olsaydı.” [DY]
Kaynak:
After $31 Million Sale of 3,000-Year-Old Assyrian Relief, Experts and Artists Denounce Christie’s
Ek Kaynaklar:
Michael Rakowitz: The Invisible Enemy Should Not Exist
Kanatlı Boğa Trafalgar Meydanı’nda