Akademi seramik bölümü öğrencilerinin Türk çini formlarından esinlenerek tasarladığı likör seti, 1946.
Çalışmada Türkiye’de Erken Cumhuriyet Dönemindeki endüstrileşme çabaları boyunca el emeğine dayalı zanaat üretiminin nasıl eleştirildiği araştırılmış, endüstri karşısında zanaat tartışmalarıyla tasarımın nasıl ilişkilendirildiği ortaya konulmuş, ürün tasarımıyla ilgili erken eleştiri incelenmiş, bununla birlikte zanaatların bazı özgün tasarım çalışmalarının uygulamaya dönüşmesini ne şekilde olanaklı kıldığı örneklenmiştir. 1930’larla 1940’ların ilk yarısında endüstrileşme çabaları devlet eliyle etkin bir şekilde yapılandırılmış ve zanaatla endüstri arasında karşıtlıklar kurulmaya başlanmıştır. Endüstrileşme destek altına alınınca daha önceleri ithal ürünlerle yerel zanaat üretimi arasında yaşanan gerilim, yerel makineleşmeyle yerel zanaat üretimi arasındaki gerilime dönüşmeye başlamıştır. Eskiyle yeni ekseni üzerinde bazı “endüstri karşısında zanaat” tartışmaları yazılı olarak gündeme gelmiştir. Çalışmanın ilk kısmında farklı düzlemlerde gerçekleşen bu tartışmalar analiz edilmiştir.
Yedigün dergisindeki “Evlerimizin İçi” adlı köşeden bir yemek salonu önerisi, 1937.
1930’larda ekonominin dışa kapanmasıyla “yerli malı” ve “Türk Malı” kavramları oluşturulur, bu kavramların halka benimsetilmesine yönelik “Yerli Malları Sergileri” düzenlenir. Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nce düzenlenen sergilerle yerli ürünlere “sağlam, ucuz ve şık” imajı yerleştirilmeye çalışılmıştır. İstanbul Yerli Malları Sergileri’nde Vedat Ar, İsmail Hakkı Oygar ve Arif Dino, modernist stant tasarımı uygulamaları yapma olanağı bulmuşlardır. Türkiye’de 1930’larda ve 1940’larda modernizm etkisindeki ortamda oluşan tasarım kavramı ve eleştirisi eşyalar bağlamında incelenmiş, zanaatla kurulan ilişki iki örnek kişi olarak saptanan Sedad Hakkı Eldem ve Seyfi Arkan’ın işleri üzerinden ortaya konulmuştur. Ayrıca popüler yayınlarda oluşan “modernist öneri yazını” eleştiri dilinin oluşmasına katkısı ve zanaat üretimiyle kurulan ilişki açısından örneklenmektedir.
Arif Dino'nun, Yerli Mallar Sergisi'nde Süngercilik T.A.Ş. için tasarladığı stant, 1935.
Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesinde Ulusal ve Uluslararası Modern tasarım tartışmalarında geleneksel üretime ait bilgi birikiminin kullanılmasının sistemli bir şekilde ele alınmadığı, bununla birlikte yapılan tüm çalışmaların bu bilgiye sahip zanaatkârlar sayesinde olanaklı kılındığı görülmüştür.
Bu çalışmada yapılan araştırmalar birincil olarak doküman incelemesine, ikincil olarak sözlü görüşmelere dayanmaktadır. Araştırma sorusunun kapsadığı dönemdeki gazetelerde ve dergilerde yer alan makaleler, yazılar, bazı haber ve reklamlar, resmi belgeler ve edebi metinler yazılı doküman kısmını oluşturmaktadır. Araştırma sürecinde görsel ve yazılı veri toplama aşamasından ve sözlü görüşmeler aşamasından sonra betimsel veri analizi ve yorumlama yapılarak sonuçlara ulaşılmıştır.
Yazar: Gülname Turan
Danışman: Prof. Dr. Ayla Ödekan
Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı / Sanat Tarihi Bilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2009
Bu teze Ulusal Tez Merkezi sayfasından ulaşıldı. Metin tezin “Özet” bölümünden alındı. Görseller tezden seçildi. Tez no: 253842