Bu tez, Topkapı Sarayı tarihinde çok az çalışılmış bir döneme, sarayın son yüzyılına ışık tutma iddiasındadır. II. Mahmud'un tahta çıkışından, Cumhuriyet'in ilanına ve Topkapı Sarayı'nın resmen müze ilan edilmesine kadar geçen bir yüzyılı aşkın süre zarfında (1808-1924), Topkapı Sarayı'nın geçirmiş olduğu fiziksel, mimari, kurumsal, sembolik ve ideolojik dönüşümleri ve üstendiği yeni fonksiyonları kronolojik olarak ortaya koymakta ve kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Osmanlı Hanedanı için mesken olma vasfını on dokuzuncu yüzyıl zarfında yitiren Topkapı Sarayı'nın Osmanlı modernleşmesi bağlamında uğradığı değişim ve dönüşümlerin yanı sıra sembolik, törensel ve mimari süreklilikler bu tezin kavramsal çerçevesini oluşturmaktadır.
Bu çalışma uzun on dokuzuncu yüzyılda gerçekleşen askeri, idari, ekonomik ve sosyal reformların yansımalarını saray üzerinden okurken, aynı zamanda saray kompleksine eklenen, yenilenen, kaldırılan ve dönüştürülen yapıların da izini sürer ve sarayın edindiği yeni rolleri ve anlamları irdeler. Topkapı Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu'nda müzeciliğin doğuşu ve gelişimi bağlamında da kritik bir yere ve önemde sahiptir. Bu tez, Topkapı Sarayı'nın on dokuzuncu yüzyıl süresince gerçekleşen müzeleşmesine ışık tutarken, aynı zamanda Osmanlı müzeciliği alanında yerleşmiş olan söylemleri de eleştirel bir şekilde sorgular ve yeni bir perspektif önerir. Bu dönemde sarayın iç avluları, saltanat koleksiyonları, hazineleri, ve sultan kasırları yabancı misafirlerin ziyaretine açılmış ve saray koleksiyonları, ilhamını eski saray geleneklerinden alan belirli bir törensellik gözetilerek, performatif bir şekilde sergilenmiştir. Aynı dönemde, Avrupa'daki muadillerinden ilhamla, imparatorluğun ilk modern arkeoloji müzesi ve güzel sanatlar okulu da sarayın dış bahçelerinde kurulmuştur. Bu bağlamda Topkapı Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu'nun kendini farklı şekillerde temsilinin de mecrası ve mekânı olmuştur.[1]
Özgün adı: From imperial palace to museum: The Topkapı Palace during the long nineteenth century
Yazar: Nilay Özlü
Danışman: Prof. Dr. Edhem Eldem
Yer Bilgisi: Boğaziçi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Tarih Bilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2018
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.