Hüsnü Tengüz, “Kalyon Devrinde Haliç Tersanesi”
Osmanlı’da bilinebilen ilk mimarlık tarihi metni olan Usul-i Mimari-i Osmani’nin yayınlandığı tarih olan 1873’te başlayan ve 1908’de Meşrutiyetin ilanını müteakip sayıları artan süreli yayınlarda yoğunlaşan geçmişin mimari ürünlerini konu alan yazılar, ele alınan coğrafyada mimarlık tarihi çalışmalarının da ortaya çıkış evresine işaret ederler. Tarihyazımı anlamında radikal bir kopuşa işaret eden Türk Tarih Tezi’nin ortaya çıktığı 1930’lu yıllara kadar süren bu dönem, disiplinin ortaya çıkışı açısından görece bütünlük arz eden bir zaman dilimidir. Tez çalışması, bu dönem içerisinde mimarlığın tarihini konu alan çalışmalardaki yaklaşımları, bu alanla ilgilenen kişi ve kurumları ele almaya çalışmaktadır.
Yerleşmiş bir mimarlık kuramı ya da sanat tarihi geleneği bulunmadığından, erken evrelerindeki disiplin oldukça donanımsız ve etkilenmelere açıktır. Bu durum, milliyetçiliğin aydınlara yüklediği kurucu rolle birlikte ele alındığında, dönemin çoğu mimar olmayan yazarları ve ortaya koydukları ürünler üzerinde milliyetçiliğin belirleyici bir rol oynaması anlaşılabilir bir hal alır.
Bu etki milliyetçiliğin bir yandan her tür modern öncesi bağı çözen ama aynı zamanda yeni bağlar inşa etmeye çalışan ikili yapısıyla birlikte düşünüldüğünde, bunun mimarlık tarihi yazımına yansımasının da söz konusu dönem yazınında ikili bir eğilime neden olduğu söylenebilir. Bunlardan birisi türdeşleştiren, diğeri ise farklılıkların altını çizerek aidiyet duygusu yaratmayı hedefleyen tutumlardır. Bunlardan ilki içinde de, geçmişin mimari ürünlerine ilişkin bilgiyi standartlaştıran ve bu ürünlerin içinde yer aldığı anlatıyı standartlaştıran olmak üzere iki eğilimin mevcut olduğu söylenebilir. Çalışma kapsamında Celal Esad (Arseven), Mübarek Galip (Eldem) , Hüsnü (Tengüz), Ahmed Refik (Altınay), Hamdullah Suphi (Tanrıöver) ve Hüseyin Avni bu iki tutumun örnekleri olarak ele alınıp incelenmiştir.
Yazar: Vesile Gül Cephanecigil
Danışman: Prof. Barbaros Gürsel
Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü /
Türü: Doktora
Yılı: 2009
Bu teze Ulusal Tez Merkezi sayfasından ulaşıldı. Metin, tezin Özet bölümüdür. Görsel tezden alındı. Tamamını okumak için: tez_mimarlık.pdf