Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc (1814-1879) mimar, mimari restorasyon uzmanı, araştırmacı, kuramcı, eğitimci ve yazar kişiliği ile 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren önce Fransa’da, daha sonra da tüm dünyada en etkin ve ünlü mimarlardan biri olmuştur. Yoğun mimari etkinliklerinin yanı sıra yazdığı çok sayıda kitapla, mimarlığın, Ecole des Beaux-Arts’ın önderliğinde benimsenen neo-Klasik üslubu yineleyen biçimlenişine karşı, Fransa için ulusal özellikler taşıması nedeniyle ortaçağ mimarlığının mantığıyla biçimlenmesi gerektiğini savunmuştur.
Onun çalışmalarıyla Fransa’nın Ortaçağ yapıları incelenmiş, belgelenmiş, korunmuş ve restore edilmiştir. Viollet-le-Duc, Gotik mimarlığın strüktürel mantığının ve biçimsel geometrisinin akılcı prensiplerini belirlemeye çalışmıştır. Çağdaşlarının aksine, Gotik mimarlığı tekrar eden mimari biçimler üretmeyi değil, bu mimari mirasın dehasıyla her çağın ihtiyaç ve teknolojisine göre dönüşebilen; ulusal, akılcı ve modern yapılar yapmayı amaçlamıştır.
Dünya üzerinde yaygınlaşan bu düşünceleri 19. yüzyıl mimarlığında büyük etki yaratmış, neo-Gotik mimarlık uygulamalarına ve özellikle mimari restorasyon kuramına ve mimarlıkta ulusal kimlik arayışlarına kaynak olmuştur. Viollet-le-Duc’ün akılcı ve geleceğe bakan mimarlık anlayışı, 19. yüzyılın neo-Klasik ve historisist tutumundan modernizme geçişte önemli bir rol oynamıştır. Corbusier, F.L. Wright gibi modernizmin öncülleri kendilerine esin kaynağı olan Viollet-le-Duc’ü modern mimarlığın ilk kuramcısı olarak kabul etmişlerdir.
Osmanlı İmparatorluğu’na hiç gelmemiş olan Viollet-le-Duc’ün Osmanlı mimarlığını da onun düşüncelerini benimseyen ve uygulayan mimarlar ve mimarlık tarihçileri yoluyla etkilediği tespit edilmiştir. Osmanlı mimarlığı 18. yüzyıldan sonra modernleşme amacıyla Avrupa’nın benimsediği üslupları takip etmiş, neo-Klasik, neo-Rönesans, neo-Gotik, neo-Barok ve Oryantalist üslupların mimari elemanlarından seçmeci bir tutumla biçimlenmiştir. 1873 Dünya Fuarında Osmanlı mimarlığının tanıtılması amacıyla hazırlanan Usul-i Mimari-i Osmani kitabı Osmanlı mimarlığının kendi kimliğine dönüşünün başlangıcıdır. Viollet-le-Duc’ün öğretilerini uygulayan öğrencisi Leon Parvillée Osmanlı mimarlığının kurallarını, Celal Esat Arseven de Osmanlı mimarlığının diğer İslam ülkelerinin mimarlığından ayrılan özelliklerini belirlemişlerdir. Mimari eğitim ve uygulama alanında ‘Osmanlı’ kimliğinin ulusal bir mimarlık olarak benimsenmesinde Viollet-le-Duc’ün düşüncelerini benimsemiş olan Alexandre Vallaury ve Kemalettin Bey etkin olmuşlardır.[1]
Tezin yazarı: Çiler Buket Tosun
Danışman: Doç. Dr. Mustafa Servet Akpolat
Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü - Sanat Tarihi Anabilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2008
Sayfa Sayısı: 260
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.