Raqs Collective, Revoltage
Militan Araştırma Kılavuzu’na hoş geldiniz! Bu kılavuz “militan araştırma nedir?” sorusuna cevap vermenize yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Öncelikle şunu belirtelim: Militan araştırma, yeni düşünme biçimlerine yol açacak yeni davranış biçimleri arayışındaki akademi ve eylemciliğin buluştuğu alandır. Amerikan yerlisi eylemci Andrea Smith, akıl hocası Judy Vaughn’un bu minvaldeki şu sözlerini aktarıyor: “Farklı bir davranış biçimine düşünce yoluyla varamazsınız; farklı bir düşünme biçimine eylemlerinizle varabilirsiniz”.
Bu kılavuz işte bu şekilde ortaya çıktı. 2012’de, görsel kültür alanında çalışan bir grup sanatçı, eylemci ve akademisyen Now! Visual Culture adı altında gerçekleşen bir çatı etkinliğe katılmak amacıyla New York’ta biraraya geldiler. Belki de hafta sonunun en coşkulu ânı olan öğrenci borçları konulu panel tıka basa doluydu. Katılımcılardan bazıları Pazar günü gerçekleşen ilk Strike Debt toplantılarından birine katıldılar; New Yorklu katılımcıların çoğu zaten Occupy Wall Street hareketinde ve onun etrafında gelişen eylemlerde yer almışlardı. Bu ilişkiyi ileriye taşımak, borç konusunda çalışan akademisyenlerle borç eylemcilerinin birlikte nasıl çalışabilecekleri hakkında düşünmek istedik. Sonuçta ortaya ortak bir etkinlik düzenleme fikri çıktı. Sonradan In Visible Crisis: A Collective Visioning of Militant Research adıyla anılacak bu etkinlik 8 Şubat 2013’te gerçekleşti.
Bu arada, In Visible Crisis’ın yalnızca New York’u ilgilendiren meselelerle sınırlı olmasını istemiyorduk. Farklı yaklaşımlarla ilişkiye geçme ve farklı perspektifler hakkında düşünme ihtiyacı duyuyorduk. Bu yüzden, İspanya ve Arjantin’den militan araştırma konusunda deneyim sahibi katılımcılar davet ettik. California’dan bir grup eylemci akademisyen çağırdık; California’da Occupy daha kısa ömürlü olmuştu ve kamplarda cinsel şiddet olayları yaşandığı yolundaki iddialardan ötürü kaygılı olanlar başta olmak üzere harekete karşı olumlu hisler beslemeyen gruplar da vardı. Korkunç buz fırtınasına rağmen, üç tarafın da katılımıyla bazı sorulara cevap üreten ve gündeme nice yeni sorular getiren iki günlük bir toplantı gerçekleştirdik. In Visible Crisis’ın son forumundan bu Kılavuzu hazırlama kararı çıktı.
Elinizdeki kılavuz eksiksiz bir belge değil; keza 32 sayfalık hiçbir kitapçık öyle olamaz. Bu kılavuz daha ziyade bir çağrı niteliğinde: Sizce militan araştırma neye benzer, nasıl bir şeydir? Siz ve önem verdiğiniz insanlar bu tür bir pratikle nasıl uğraşabilir? Militan araştırmaya başlamadan önce öğrenmemiz gereken daha neler var? Bu kılavuz yaşayan bir belge, hatta bir yayıncılık projesinin ilk adımı olabilir.
Alexandra Juhasz’ın sunuşunda belirttiği gibi “militan” kelimesi kimilerine itici gelebilir. Bu kelimeyi kullanmamızın iki sebebi var. Birincisi, 2001’den bu yana “militan araştırma” Arjantin’de ve ardından İspanya’da çok önemli bir rol oynadı. Kelimeyi, Martin Luther King Jr.’ın kullandığı anlamda kullanıyoruz: “militanlık bir direnç ve dolayısıyla denge terimidir; bir şiddet terimi değil.” Etkinlikte daha uygun bir kelime bulmaya yönelik çabalar olduysa da sonuç alınamadı.
Militan Araştırma Nedir?
Militan araştırma, eylemcilikle akademinin buluştuğu alan olarak tanımlanabilir. Üniversitelerde, eylemciliği konu edinmekle beraber onunla doğrudan ilişki içinde olma gereği görmeyen pek çok tarafgir araştırma yapılıyor. Militan araştırma ise konu edindiği hareketlerle beraber ve onların bünyesinde faaliyet gösterir.
Küresel Öncüller ve Gündemler – Olası bir İlk Beş
1. Colectivo Situaciones
Buenos Aires, Arjantin
2005 senesinde, Colectivo “kederli militan” ile “tarafsız ve konumu belli üniversite hocası” arasındaki gerilimli ilişkide konumlanan “araştırma militanlığı” stratejisini ortaya koydu. Hedefleri: katılım ve düşünceyi eklemleyebilecek bir pratik. Müşterek zemin fantezisinin (ABD yönetiminin iki-parti mutabakatı olarak adlandırdığı şey) tuzla buz olduğu bir dönemde her türden idealleştirme sorunludur. “Araştırma militanlığının görevinin, yeni bir algı inşa etmekle ilişkili olduğunu düşünüyoruz.” Dolayısıyla, bu yayın, Colectivo’nun terimleriyle “militan araştırmanın kolektif olarak tahayyül edilmesine” adanmıştır.
2. Observatorio Metropolitano (OM)
Madrid, İspanya
OM kendini şu şekilde tarif ediyor: “güvencesiz işçilerin, göçmenlerin ve militanların kriz, mutenalaşma, spekülasyon ve yerinden etme gibi süreçler sonucunda Madrid’de ortaya çıkan metropol hareketlerini incelemek amacıyla araştırma ve karşı-haritalandırma yöntemlerinden faydalanan bir militan araştırma grubu”. OM, Madrid için Manifesto’larında militan araştırmanın, Madrid gibi bir şehirde ortak yaşamı (la vida en común) mümkün kılan temel koşulların ortadan kalkmasına cevaben yürütüldüğünü belirtiyor. Gruplar halinde özgül araştırma projeleri geliştirdiler; kitaplar, broşürler ve internet üzerinden ücretsiz olarak erişilebilen PDF dosyaları yayınladılar.
3. Mosireen
Kahire, Mısır
Mosireen, devrim sırasında Mısır’da yaşanan vatandaş haberciliği ve kültürel aktivizm patlamasından doğan, Kahire menşeili kâr amacı gütmeyen bir medya kolektifidir. Cep telefonları ve kameralar kuşanmış yüzbinlerce vatandaş, olayları gözlerinin önünde cereyan ettiği şekliyle kayda geçirerek, sansürü kontrpiyede bırakarak ve sokak perspektifinin sesini yükselterek ülkelerinde hakikatin terazisini dengede tuttular. Ocak 2012’de Mosireen, en çok izlenen kâr amacı gütmeyen YouTube kanalıydı. Medya kolektifi, devrim ertesinde Mısır’da serimlenen krizi takip etmeye devam etti ve Batı basınından ulaşılması mümkün olmayan eleştirel perspektifler sundu.
4. Sarai
Yeni Delhi, Hindistan
Sarai, geçtiğimiz yıllar içinde araştırmacılardan ve uygulayıcılardan oluşan bir koalisyon oluşturdu: “Çağdaş dünyanın adaletsizliklerini –ki bu adaletsizlikler aynı zamanda imkânlar olarak da görülebilir– mesele edinecek yeni bir dilin peşinden koşan kamusal bir alan geliştirmeye ve onun bünyesinde faaliyet göstermeye çalıştık”. Bağlam farklarına rağmen Hindistan, Mısır ve İspanya’daki projeleri birbirine bağlayan ortak temalar var. Bu projelerin hepsi finansal küreselleşme sonucu ortaya çıkan devasa şehirlerde olup bitenler hakkında vazgeçilmez birer bilgi kaynağı işlevi görüyor.
Neoliberalizmin hüküm sürdüğü son yirmi beş senede dünyadaki bütün şehirler dönüştü. Yukarıda değinilen grupların hepsi araştırmalarını kısa sürede tamamlamaya ve mümkün olan en çok formatta ücretsiz olarak herkese erişilebilir kılmaya öncelik veriyor. Bu taktikler, Anglofon dünyada kendilerini üniversite olarak adlandıran ve entelektüel anlamda seçkinci olduklarını düşünmekten memnuniyet duyan duvarlarla örülü, kapalı yaşam alanlarını can evlerinden vuruyor. Bu tür hiyerarşilerden ödün vermeden başka alanlarda eşitlikçi olabileceğimizi düşünmemiz hâlâ mümkün mü?
Raqs Media Collective
5. RAQS Media Collective
Yeni Delhi, Hindistan
Farklı farklı rollere bürünmekten hoşlanan Raqs Medya Kolektifi, çoğunlukla sanatçılar, bazen küratörler, kimi zaman da felsefi ajan provokatörler olarak arz-ı endam ediyor. Çağdaş sanat yapıyor; film yönetiyor; sergi düzenliyor; kitap derliyor; etkinlikler düzenliyor; mimarlar, bilgisayar programcıları, yazarlar ve tiyatro yönetmenleriyle işbirliği yapıyorlar. Raqs, Hindistan’ın çağdaş kültüründe derin izler bırakan süreçlerin temelini attı. Raqs, uygulamaya koyduğu formlar ve yöntemler bakımından değişken olmakla beraber spekülatif işlemlerde tutarlılık sağlayabilen bir yörünge yaratabilmek amacıyla kendi iradeleriyle belirledikleri “kinetik temaşa” buyruğuna uyar. Raqs, aynı zamanda Sarai koalisyonunun bir üyesidir.
6. TIDAL: Occupy Theory, Occupy Strategy
New York, ABD
Tidal, Occupy Wall Street hareketinden doğan bir teori/strateji dergisidir. Dergi meramını şu cümlelerle anlatıyor:
Radikal düşüncenin yokluğunda radikal eylem gerçekleşemez. Kasbah, Tahrir, Puerto del Sol, Syntagma ve Zuccoti’deki işgallerin ve ardından gelen gelişmelerin kıvılcımını çaktığı radikal olasılıkları keşfetmek amacıyla sahadaki örgütçülerin sesi ile kıdemli teorisyenlerinkini birbiriyle harmanlayan stratejik bir platform olan Tidal, hareket-menşeli teori ve pratiğin ortaya çıkıp tartışılabileceği bir alan sunar.
Tidal, ABD’de ve dünyanın diğer bölgelerinde nihayet kapitalist olmayan bir yaşam biçiminin emarelerini taşıyan anti-kapitalist bir çağın ilk evrelerini deneyimlemekte olduğumuzu düşünüyor. Tidal’da birincil görevimiz mevcut iktidar yapılarını dönüştürebilecek bir hareketin ve eylemin ortaya çıkmasına imkân sağlamak. Esas hedefimiz ise kendi kaderlerini tayin edebilmeleri için iktidarı ve eylemliliği halka devretmektir.
Tidal’da teori, halihazırdaki durumumuzu kolektif olarak daha iyi anlayabilmemizi sağlayabilecek bir analiz aracı işlevi görüyor. Eylem sırasında şekillenen hedeflere yönelik planlar ve taktikler geliştirme ve bunları devreye sokma sanatı olarak tanımlayabileceğimiz strateji ise teorinin izinden gider. Eylem, mevcut düzendeki çatlakları aramak ve yenilerini yaratmak demektir. Bu mücadele. Birçok ses. Tarih. Kolektif olarak: hayal et.
12 Eylül 2013’te RoarMag’de yayınlanan “Occupy Theorists Launch Militant Research Handbook” başlıklı yazıdan çevrilmiştir. Kılavuzun tamamına şuradan ulaşılabilir: http://www.visualculturenow.org/the-militant-research-handbook/