Kavramsal sanatın doğuşu, nicedir 1971’de altın standartının çöküşüyle ilişkilendiriliyor. Bu tarihte alınan tek bir kararla doların değeri fiziksel bir metanın değeriyle desteklenmekten çıkmış, gayri maddi hale gelerek finans piyasalarında artan spekülasyonun ve değişkenliğin önünü açmıştır. Aynı sıralarda çağdaş sanatçılar da benzer taktikler benimseyerek piyasa güçlerinin etkisinden kaçınmak için fiziksel nesnelerden uzaklaşırlar. Ama söz konusu güçler her yere yayılmıştır. Her gerileme ve durgunluktan sonra, birkaç yatırım bankasının ve şirketin gündelik hayatlarımız üzerinde muazzam bir gücü olduğu görülür. Neoliberal Lulz/Neoliberal Eşek Şakaları, bu ilişkiyi sorgulayan ve büyük şirket stratejilerini kendi amaçları doğrultusunda kullanan beş sanatçının çalışmalarını biraraya getiriyor.[1]
Amerikalı sanatçı Jennifer Lyn Morone, kendi bedenini ve hayatını tescilli bir markaya dönüştürmüş: Jennifer Lyn Morone™ Inc. Galeriye girdiğinizde Morone’un çalışmasına sunuş mahiyeti taşıyan videosuyla karşılaşıyorsunuz; sanatçı, üzerine büyük geldiği için sırtından çengelli iğneyle tutturulmuş bir takım elbise giymiş, izleyenlere onun “kanını, terini ve gözyaşını” satın almanın ne kadar büyük bir ticari fırsat olduğunu anlatıyor. “Şirketler, sadece yaşayarak ürettiğim veriler üzerinden para kazanıyorsa, bunu ben de yapabilirim,” diyor Morone kameraya.
Başka bir videoda Morone’un yönetici, sekreter ve muhasebeci olarak yürüttüğü bir kurul toplantısı izleniyor. Sanatçının saçından yapılmış elmaslar için hazırlanmış reklamlar, kendi imzasını taşıyan bir parfüm ve Bir Şirket Olmanın 10 Adımı başlığını taşıyan, satışa sunulmuş ciltli bir kitap görülüyor. Fakat Morone’un çalışmaları arasındaki en cüretkâr ve belki de en tedirgin edici bölüm, sanatçının gerçek hayatına ait verilerin sunulduğu dosyalar: banka ekstreleri, e-postalar, tıbbi kayıtlar, fotoğraflar, dijital içerik, hepsi 100'er dolar gibi küçük bir meblağ karşılığında satılıyor. Morone, yaşadığımız döneme damgasını vuran “veri köleliği”ne dikkat çekiyor – her hamlemizi sosyal medyada teşhir etmeye gönüllü olmamız, arama çubuğunda en derin sırlarımızı ifşa etmekte sakınca görmememiz ve bunları yaparken büyük şirketlerin ceplerini doldurmamız.[2]
Jennifer Lyn Morone’un veri paketleri. (Büyütmek için üzerine tıklayınız)
JLM™ Inc. Perde Arkası: Toplantı Zabıtları, Video
JLM™ Inc., halihazırda, kullanıcıların kendi ürettikleri verileri toplamasına, izlemesine, analiz edip paraya çevirmesine imkân veren DOME (Database Of ME – BENim Veritabanım) adlı bir yazılım geliştiriyor. Morone’un kimliği, gülüşünden sesine, yürüyüşünden Jennifer Lyn Morone imajlarına kadar her şeyiyle markalandırılmış durumda. İlk bakışta oyunbaz bir hiciv izlenimi veren bu yaklaşım, şirketlerin egemenliğindeki mevcut koşullarda bu fikirlerin gayet olası olduğu düşünüldüğünde son derece iç karartıcı bir hal alıyor ve gerçek piyasalarla şirketlerin durumunu yansıtıyor.[3]
Fransız sanatçılar Émilie Brout ile Maxime Marion'un Untitled SAS/İsimsiz A.Ş. adlı çalışmaları, kurumsal misyonu “sanat eseri”nden ibaret olan bir limited şirket. Eserin, kuruluş belgesi ve ortak kayıt defterinden başka bir fiziksel varlığı yok. İsimsiz A.Ş.’nin şirket sermayesi, internet üzerinden satışa çıkarılmış 10 bin hisseden oluşuyor. Hisse satın alanlar hem şirketin hem de bir sanat eserinin hissesini almış olacakları için aynı anda hem koleksiyoncu hem yatırımcı oluyorlar; hisseleri istedikleri fiyata satabiliyor, böylece hem şirketin hem de sanat eserinin toplam değerini etkileyebiliyorlar. Dolayısıyla, her yönüyle işler durumdaki bu kurumsal yapı, bir eserin değerinin kültürel sermayesine, ve esere yatırım yapanların bu değeri kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirme becerisine bağlı olduğu sanat piyasasını canlandırıyor.[4]
Émilie Brout ve Maxime Marion, İsimsiz A.Ş.
Hollandalı sanatçı Femke Herregraven, kapitalist sistemi kalbinden vuran çalışmasında, finans piyasalarının talebi nasıl şekillendirdiğini irdeliyor. Infinite Capacity Al13/Sınırsız Kapasite Al13 yatırım bankalarının finansal spekülasyon amacıyla depoladıkları iddia edilen yüksek miktarda alüminyumun saklandığı ambarları gösteriyor. Rogue Waves/Haydut Dalgalar, algoritmaların yasadışı yollarla finans piyasalarını manipüle ettiği bir alım-satım örüntüsünün metal çubuk üzerine lazer-kesim anahatlarını gösteren bir seri. Taxodus/Vergiden Kaçış ise, izleyicileri, vergiden kaçınmak ve dünya ekonomisindeki elit oyuncular olmak için offshore yatırım ve küresel yurttaşlıkta şanslarını denemeye davet eden çevrimiçi bir oyun.[5]
Femke Herregraven, Haydut Dalgalar
Constant Dullaart, Arap Baharı Denen Dönemde Baskıcı Devletlere Mahremiyetin İzinsiz İhlalini Sağlayan Yazılım ve Donanım Satışlarına Katılmış Olmaları En Muhtemel Kişiler
Sergide yer alan diğer eserler hakkında detaylı bilgi için bkz. www.carrollfletcher.com/exhibitions Fotoğraflar: www.carrollfletcher.com/works
Çeviri: Elçin Gen