Louvre Abu Dhabi Açıldı: Körfez’in Evrensel Müze Teşebbüsü

2007 yılında temeli atılan Louvre Abu Dhabi, on yıl süren inşaatın ardından 11 Kasım 2017 tarihinde kapılarını ziyaretçilere açtı. Saadiyat Adası içinde yer alacak beş müzeden[1] biri olan Louvre Abu Dhabi, inşaatına başlandığı günden itibaren işçilerin çalışma koşulları nedeniyle insan hakları örgütleri, sanatçılar ve aktivistler tarafından yoğun bir biçimde protesto ediliyordu.

Louvre Abu Dhabi, Saadiyat Adası’nın –beş yıl gecikmeli de olsa– açılan ilk müzesi oldu. Adada yer alan diğer müzelerin durumu ise belirsizliğini koruyor. Frank Gehry’nin tasarladığı Guggenheim Abu Dhabi’nin inşaatı devam etse de henüz müzenin açılış tarihi hakkında resmî bir açıklama yapılmış değil. 2013 yılında açılması planlanan, Norman Foster’ın tasarladığı ve British Museum’un danışmanlığında işletilecek olan Zayed Ulusal Müzesi’nin inşaatı ise henüz başlamadı. Saadiyat Adası’ndaki bu belirsizlik sonucu British Museum, Abu Dhabi Turizm ve Kültür Dairesi ile olan anlaşmasını feshettiğini açıkladı.[2]

2011 yılında Gulf Labor adına Saadiyat Adası’ndaki son durumu belgelemek için Abu Dhabi’ye giden Hans Haacke müze inşaatını fotoğraflamıştı.

Arap dünyasında evrensel bir müze yaratma amacındaki Louvre Abu Dhabi koleksiyonunda 600’den fazla eser bulunuyor. Açılışta koleksiyondandan seçilen 300 eserle birlikte Fransız müzelerinden ödünç alınan 300 eser de sergileniyor.[3] Müzenin koleksiyon oluşturma süreci de tıpkı inşaatı gibi sancılı geçti. 2013 yılında Libération gazetesi Abu Dhabi Turizm ve Kültür Dairesi başkanı olan Sultan bin Zayed bin Sultan el-Nahyan’ın Louvre direktörü Henri Loyrette’e yazdığı mektupları yayınladı. Mektuplarda Sultan, Fransızları kibirli olmakla, koleksiyon için ayrılan bütçeleri düzgün harcamamakla suçluyor ve koleksiyon üzerinde bağımsız bir denetime sahip olmayı istiyordu.[4] Louvre Abu Dhabi’nin koleksiyonunun 2014 yılında Louvre’da açılan “The Birth of a Museum / Bir Müzenin Doğuşu”[5] sergisiyle tanıtılmasının ardından, bütün izleyiciler koleksiyonun bir fikri olmadığı görüşü üzerinde birleşiyordu.

Louvre Abu Dhabi koleksiyonunda yer alan bir Osman Hamdi Bey tablosu yerleştirilirken. Müzenin yardımcı direktörü olan Hissa Al Dhaheri, Vogue dergisine verdiği röportajda bu eserin müze koleksiyonundaki en sevdiği eserlerden biri olduğunu belirtiyor.[6]

Vladimir Tatlin’in Üçüncü Enternasyonal Anıtı’ndan mülhem “Fountain of Light/Işık Pınarı” Ai Weiwei, Louvre Abu Dhabi

Louvre-Abu Dhabi ortaklığı, Fransa ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki askerî, ekonomik ve kültürel ortaklığa ait bir dizi anlaşmadan sadece biri. Müzenin 30 yıllık isim hakkı karşılığı Louvre’a ödenen 520 milyon doların yanı sıra yönetim tavsiyeleri ve yardımları karşılığında ödenecek 750 milyon dolarlık başka bir anlaşma daha mevcut. Anlaşmalar yalnızca sanat alanıyla sınırlı değil; Birleşik Arap Emirlikleri Fransa’dan aynı zamanda 40 airbus uçak ve 10,4 milyon dolarlık silah alıyor. İki nükleer reaktörün kurulmasının yanı sıra, 817 milyon dolarlık başka yatırım anlaşmaları yapıyor. Ve hepsinden önemlisi Fransa’ya ait bir askerî üs açıyor. O dönemde Fransa Cumhurbaşkanı olan Nicolas Sarkozy’nin bu üssü açmak üzere 2009 yılında Emirlikler’e yaptığı ziyaret sırasında Louvre Abu Dhabi için de bir ön açılış düzenleniyor. Sarkozy’den sonra cumhurbaşkanı seçilen François Hollande da, farklı tarihlerde Abu Dhabi’deki Fransız askerî üssünü ve müzeyi ziyaret etti. Nihayet 8 Kasım 2017’de yeni cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Birleşik Arap Emirlikleri yetkilileriyle Louvre Abu Dhabi’nin protokol açılışını yaptı. Ve hemen arkasından, aynen selefleri gibi, Port Zayed’de yer alan[7] Fransız askerî üssünü ziyaret etmeyi de ihmal etmedi. Fransa’nın yalnızca “evrensel müze” ihracatı yapmadığını kanıtlamış oldu.

Abu Dhabi veliaht prensi Seyh Muhammed bin Zayid el-Nehyan, Fransa cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve eşi Brigitte Macron, Dubai Emiri Şeyh Muhammed bin Raşid el Maktum Louvre Abu Dhabi açılış töreninde. Macron, müze açılışından sonra Dubai’de iki ülke tarafından düzenlenen ekonomik foruma da katıldı.

Yerleşik hayatın 1791’de başladığı Abu Dhabi’yi 2016 yılında 4,4 milyon turist ziyaret etti.[8] 1793 yılında açılan Louvre Müzesi ise geçtiğimiz yıl 7,4 milyon ziyaretçiyi ağırladı.[9] Peki neden Abu Dhabi kenti “Louvre” markasına ihtiyaç duydu? Sorunun cevabı müzenin mimarı Jean Nouvel’in şu sözlerinde gizli: “Arap başkentindeki bu müze, ışık ve gölgenin görünümü noktaladığı, gizem ve kültür duygularını yarattığı yerdir.”[10] Abu Dhabi’nin hedefi dünyadaki en etkili çağdaş sanat merkezini kurmak. İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerikan haydut baronları[11] modern sanatın merkezini Paris’ten New York’a nasıl taşıdıysa, Arap şeyhleri de aynı yöntemi izliyor. Ne Abu Dhabi ne de başka bir Körfez kentinin, 18. yüzyıldan itibaren sanat müzeciliği girişimlerini tamamlamış olan Avrupa ülkeleri ve ABD ile rekabet etmesi pek mümkün görünmüyor. Artık tercih edilmeyen bir formül olan starchitect’lere müze tasarlatmanın de tek başına fayda etmeyeceğini bilen Abu Dhabi kent yöneticileri, Saadiyat Adası’nı Louvre, Guggenheim, British Museum gibi müzelerle pazarlıyor.

Müzenin açılışını yapan Fransa cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Louvre Abu Dhabi’de temsil edilen tüm sanatçıların, özgürlüğün tadını çıkaran, mantığa inanan ve hoşgörüye değer veren sanatçılar olduğunu belirtirken;[12] açılışı İsviçre’nin RTS kanalı için haberleştirmek üzere Abu Dhabi’ye gelen gazeteci Serge Enderlin ve kameraman Jon Bjorgvinsson, inşaat işçilerinin sefaletini görüntüledikleri için gözaltına alındılar. Sadece bu olay bile, Saadiyat Adası’ndaki çağdaş sanat seraplarının gerçek manzarasını teşhir etmeye yetiyor. Louvre Abu Dhabi ile birlikte hayat bulmaya başlayan Saadiyat Adası’nın çölde bir sanat vahası mı yoksa distopik bir müzeler adası olacağını zaman gösterecek.

Fas kralı 6. Muhammed, Louvre Abu Dhabi’de James Abbott McNeill Whistler’ın “Whistler’ın Annesi” adıyla bilinen resmini incelerken. Kral, açılış günü Louvre Abu Dhabi’ye 1 milyar dolar değerinde Fas sanatı eserleri bağışladı.[13]