Honoré Daumier, Rue Transnonain, le 15 Avril 1834, 1834.
14 Nisan 1834’te Temmuz Monarşisi’nin emrindeki Ulusal Muhafızlar Paris’teki Transnonain Sokağı’nda bulunan bir işçi konutunu basarak çoluk çocuk, genç yaşlı demeden 19 kişiyi katlettiler. Taşbaskılarıyla Fransız kralı Louis-Philippe’nin ve varlıklı devlet erkânının yolsuzluklarını teşhir eden karikatürist Honoré Daumier, “Transnonain Sokağı Katliamı” olarak tarihe geçen bu olayı olanca açıklığıyla resmetti.
Fransız hükümeti Daumier’in eserlerinin kopyalarını yok etmekle yetinmeyip baskı taşlarını da ortadan kaldırdığı için, bu baskıların ancak çok azı günümüze ulaşabilmiştir. Günümüze kalan özgün baskıların çoğu ise Massachusetts’teki Brandeis Üniversitesi’nin Rober D. Farber Üniversite Arşivleri ve Özel Koleksiyonlar bölümünde tutuluyor. Üniversite yakın zamanda 4.000 eserden oluşan Honoré Daumier taşbaskı koleksiyonunu dijital ortamda erişime açtı.
Bölümün öğrencilerinden Max Close, Robert D. Farber Üniversite Arşivleri ve Özel Koleksiyonlar adlı blog sayfasında Daumier’in bu ünlü baskısı hakkında şu bilgileri veriyor: “Fransız hükümeti ihtilaflara yol açan bu baskı taşının yanı sıra eline geçirdiği bütün kopyaları da yok etti. Geriye bir tek Parislilerin devletten saklamayı başardığı kopyalar kaldı”.
Daumier’in taşbaskısı, olaydan yalnızca birkaç ay sonra, L’Association mensuelle adlı derginin Eylül 1834 sayısında yayınlandı. İnsanlar bu illüstrasyonu görebilmek için eseri vitrinine asan Maison Aubert matbaasına akın ettiler. Matbaanın kurucusu Charles Philipon eseri, yine aynı dergide şu sözlerle tarif ediyordu:
Aktardığı feci olay kadar korkunç bu taşbaskıyı görmek insana dehşet veriyor. Burada katledilmiş bir adam, cinayete kurban gitmiş bir kadın, vücudu yaralarla kaplı bir adamın ölü bedenini ve adamın altında, kafatası kırılmış zavallı bir çocuk görüyorsunuz. Bu bir karikatür değil; burada mübalağa falan yok. Gördüğünüz, modern tarihimizin kana bulanmış bir sayfası; asil bir öfkenin etkisi altındaki güçlü bir kalemin elinden çıkma bir sayfa. Bu çizimle beraber Daumier sanatında en üst seviyeye ulaşmıştır.
Transnonain Sokağı Katliamı’nın şiddetini keskin ve dolaysız bir şekilde aktaran bu baskıda, Daumier’in Gargantua gibi karikatürlerine damgasını vuran tuhaf imge örgüsüne rastlanmaz. Gargantua’da Daumier, Kral Louis-Philippe’yi tahtına kurulmuş, fakir fukaranın parasını midesine indirirken resmetmiş ve bunun bedelini 6 ay hapis yatarak ödemişti. 1848 yılında tahttan indirilene kadar Kral’ı acımasızca eleştirmekten vazgeçmeyen Daumier’in taşbaskıları, bozguncu politik sanatın hâlâ en çarpıcı örnekleri arasındadır. [AB]
Honoré Daumier, Gargantua, 1831.
Honoré Daumier, Dieu ai-je aimé cet être-là (Allahım, o kulunu ne çok sevmiştim), 1831. Daumier, burada, küçük bir sokak satıcısının sattığı elden düşme Louis-Philippe büstlerine iç geçirerek bakan eski bir Ulusal Muhafızı resmediyor.
Honoré Daumier, Lyon — Paris, Ils ne font qu’un saut! (Lyon-Paris, tek sıçramalık iş), 1831. İşçi ayaklanmalarını bastırmak için at üstünde Paris’ten Lyon’a sıçrayan Orléans Dükü Ferdinand ve Mareşal Soult resmediliyor. Daumier, çifti gökkuşağının üzerinden atlarken resmederek boşuna uğraştıklarını ima ediyor. Bu baskının ikinci ve üçüncü edisyonlarının yayınlanması yasaklanmıştı.
Honoré Daumier, Une Terrible Rencontre (Korkunç Buluşma), 1845. Bu baskıda, kırda dolaşırken karşılarına çıkan bir kurbağa yüzünden dehşete düşen şehirli bir aile resmediliyor.
Honoré Daumier, LE GAMIN DE PARIS AUX TUILERIES Cristi!.... comme on s'enfonce là dedans (Parisli Yumurcak Tuileries Sarayı’nda ... Yarabbi, bu koltuk insanı nasıl da içine çekiyor!), 1848. 1848 devrimi sırasında işgal edilen Tuileries Sarayı’nda devrik kralın tahtına oturan bir çocuk.
Brandeis University Archives & Special Collections, Honoré Daumier Digitized Lithographs
A Subversive 19th Century Print Destroyed by the French Government