Nicht löschbares Feuer / Söndürülemez Yangın (1968/69), Harun Farocki’nin ilk filmi. Filmin başında kamera, sabit bir bel çekimiyle, boş görünen bir odada yine boş bir masada oturan yönetmenin kendisini gösteriyor. Masa bir öğretmen masası da olabilir, sorgu yargıcının karşısındaki tanık kürsüsü de olabilir, veya polis memurlarının bir şüphelinin ifadesini aldığı yer de olabilir. Farucki, tekdüze bir sesle, ABD ordusunun bombardımanları sırasında kullandığı yöntemlerle ilgili Vietnamlı bir adamın görgü tanıklığına dayanan raporu okuyor. Rapor bittiğinde kameraya bakarak şöyle diyor:
Napalm kullanımını ve yol açtığı yanıkları size nasıl gösterebiliriz? Napalmın sebep olduğu yaraların görüntülerini göstersek, gözlerinizi kapatırsınız. Önce görüntülere gözlerinizi kapatırsınız, sonra görüntülerin hafızanızdaki izine gözlerinizi kapatırsınız, sonra da görüntülerin temsil ettiği gerçeklere gözlerinizi kapatırsınız.
Sonra Farocki kül tablasından bir sigara alıyor. Kamera yavaş yavaş yakınlaştıkça, sigarayı elinin tersinde söndürüyor. Bu arada bir dış ses, yanan sigaranın sıcaklığının yaklaşık 400 derece, napalmınkinin ise yaklaşık 3000 derece olduğunu söylüyor.
Yönetmen filmde açık biçimde Vietnam halkının tarafını tutuyor; ama öğrenci protestolarına has kendinden menkul dayanışmaya karşılık, bizzat yüklenilen dayanışma diyebileceğimiz bir hareketle yapıyor bunu. Fakat bu sahneye ahlaki gücünü veren asıl unsur, açıkça kabul ettiği kiyafetsizliği, ve atıfta bulunduğu olayların gerçekliğiyle arasındaki oransızlık. Sigara ile napalm arasında, ölçekleri ve sonuçları bakımından var olan bu oransızlık nedeniyle, Farocki’nin hareketi bir poetika ortaya koyuyor – bir imgenin, tahayyül edilemez olanı “resme dahil etmek” suretiyle, başka bir imgeyi temsil etmesini sağlayan o metafor poetikası.
Thomas Elsaesser, “The Future of ‘Art’ and ‘Work’ in the Age of Vision Machines: Harun Farocki”, ed. Randall Halle ve Reinhild Steingröver, After the Avant-garde: Contemporary German and Austrian Experimental Film içinde, s. 48.
"Napalmın sebep olduğu yaraların görüntülerini göstersek, gözlerinizi kapatırsınız. Önce görüntülere gözlerinizi kapatırsınız, sonra görüntülerin hafızanızdaki izine gözlerinizi kapatırsınız, sonra da görüntülerin temsil ettiği gerçeklere gözlerinizi kapatırsınız.”
Bu sözler, benzersiz ve çarpıcı bir açılım olarak değerlendirilebilecek bir ajit-prop filmin başında sarf ediliyor. Farocki herhangi bir duygusal etki yaratmaktan kaçınıyor. Kalkış noktası şu: "Napalm yanmaya başladığında, onu söndürmek için çok geç kalmışsınız demektir. Napalmle, üretildiği yerde savaşmak zorundasınız: fabrikalarda.”
Farocki, failleri adlı adınca vermekte hiç tereddüt etmiyor: İmalatçı Dow Chemical, ABD’nin Michigan eyaletindeki Midland şehrinde üslenmiş şirket. Bu şirketin laboratuvarları ve büroları olduğu anlaşılan ortamlarda devam eden film, Jean Marie Straub’dan hatırlayacağımız bir ciddiyetle bizi eğitmeye devam ediyor. Farocki'nin tezleri açılıyor: "(1) Bir büyük şirket, bir inşaat seti gibidir. Tüm dünyayı kurmak için kullanılabilir. (2) Artan işbölümü yüzünden birçok insan kitlesel imhanın üretiminde kendi oynadığı rolü göremiyor. (3) son mamul, işçilerin, öğrencilerin ve teknisyenlerin ürünüdür.”
Hans Stempel, 1969. Kaynak: Inextinguishable Fire
Çeviri: Elçin Gen