Finansallaşan Sanatın Yükselen İsmi: Gerhard Richter

Sanat giderek bir yatırım aracına dönüşüyor. Sanat tarihçisi Donald Kuspit’in de altını çizdiği gibi, finansallaşan sanatın değişim değeri giderek estetik değerin yerini alıyor, belirleyici konuma geliyor.[1] Sanat dünyası piyasaya eklemleniyor. Sanat, gazetelerin ekonomi sayfalarında ya da Wall Street Journal ve Bloomberg gibi ekonomi dergilerinde değerlendirilmeye başlıyor. Bu bağlamda müzayedeler de, sanatın iç dünyası ve tüketimin dış dünyası arasındaki yarılmanın somutlaştığı, sanatın ve sanatçının birbirlerinden koparıldığı yerlere dönüşüyor.[2] Sanat finansallaştıkça, bir sanatçının başarısı da artık satışıyla değerlendiriliyor. Böylece, sanat yapıtlarının alım-satımlarına yön veren kurum ve kişilerin sanat konusunda belirleyici olmasının önü açılıyor. Hatta, sanatçının ve yapıtlarının değerlendirilmesinde, yatırım amacıyla satın aldığı yapıtı henüz görmemiş bir yatırımcı bile söz sahibi olabiliyor.

Kimilerine göre sanatın finansallaşmasının ve giderek bir yatırım aracına dönüşmesinin en önemli nedenlerinden biri, piyasalarda süren finansal bunalım. Çünkü hisse senetlerinin ve pek çok yatırım aracının son dönemlerde beklentileri karşılamıyor olması, yatırımcıların çağdaş sanata yönelik taleplerini arttırmakta.[3] Sanatın krizi yendiği ve güvenilir, istikrarlı bir yatırım aracı olduğu iddiaları[4], onun piyasa tarafından temellük edilme sürecini hızlandırmakta.

                    •

2011yılı, bir yatırım aracı olarak çağdaş sanata yönelik talebin iyiden iyiye arttığı bir yıldı. İngiltere’de bulunan müzayede evi Christie’s’den yapılan açıklamaya göre, 2011’de % 9 oranında artan satışlar sonucunda 5,7 milyar dolar gibi bir ciroya ulaşıldı ve kurumun bugüne kadarki en büyük satış rakamlarına imza atıldı. Çağdaş sanat piyasasındaki yükseliş, % 22’leri gördü.[5]

1932 doğumlu Alman sanatçı Gerhard Richter de, 2011’de yaptığı yaklaşık 200 milyon dolarlık satışla, en çok satan ve yükselişte olan sanatçılar arasında gösteriliyor. Forbes’in 2009 sıralamasına göre dünyanın en zengin 701. ismi olan ve 2011 Kasım’ında Sotheby’s’deki müzayedeye telefonla katılan Brezilyalı Lily Safra, Richter’in 1997 tarihli soyut bir çalışmasına 20,8 milyon dolar vererek, sanatçının bir müzayedede ulaştığı en yüksek değere ulaşmasını sağladı.[6]

Wall Street Journal’da kaleme aldığı makalesinde Kelly Crow, Richter’in yükselişinde iki etmenin öne çıktığını söylüyor. Bunlardan biri piyasa talepleri, diğeri de küratöryel meziyetler. Crow’a göre, piyasa taleplerinin yaratılmasında, Richter’in yapıtlarının birçok müze ve müzayede evinde ardı ardına gösterilmesi büyük rol oynuyor. Bu sergiler aracılığıyla Richter’in yapıtları, Rus işadamı Roman Abramovich, lüks tüketim malları sektöründe en önemli holdinglerden biri olan LVMH’nin bir numaralı ismi Bernard Arnault, sanat taciri Larry Gagosian ve New York’lu hedge fonu yöneticisi Steven Cohen gibi “sanat dünyasının yeni beğeni-yaratıcılarının” (artworld tastemakers) dikkatini çekmeye başlıyor. Richter’in, tıpkı Picasso gibi, soyut resimlerden aile portrelerine, pek çok farklı tarzda resimler yaparak koleksiyonerlere seçim şansı sunması ve “fabrikatör” Warholvari bir üretkenliğe sahip olması ise (Richter’in resimlerinin sayısı 3000’i buluyor), onu sanat piyasası için biçilmiş kaftan haline getiriyor.[7]

Tüm bu gelişmeler karşısında Richter ise şaşkınlığını gizleyemiyor. 1973 yılında defterine resmin “topyekün bir ahmaklık” olduğunu yazmış olan Richter, Kerze (mum) adlı çalışmasının, 2011 Ekim’inde Chritie’s’de düzenlenen müzayedede 16,6 milyon dolara alıcı bulması karşısında şunları söylüyor:

“Bu durum bankacılık krizi kadar saçma. Anlaması olanaksız.”[8]

Gerhard Richter, Kerze (mum)[9]