Hazır malzeme, 20. yüzyılın başında sanat nesnesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kübizm akımında Picasso ve Braque'ın kolaj ve asamblaj çalışmaları ile sanata giren sanat dışı malzeme, Dada hareketinde hazır nesne (ready-made) adını alarak, Duchamp ile sunum biçimi ve bağlam olarak farklı bir boyut kazanmıştır. Duchamp'ın, endüstriyel bir hazır nesneyi, üretilmiş haliyle sanat nesnesi olarak sunması, sanata dair tüm kalıpları yıkmış ve kendinden sonraki birçok sanatçıyı ve akımı etkilemiştir.
Dadaizmin etkisi altında olan avangard sanat akımları, klasik sanatta var olan estetiği terk ederek, sanatta yeni bir karşı duruşun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sanat ve yaşamı birleştirmeyi amaçlayarak, alışılmış sanat anlayışının dışına çıkmışlardır. Her türlü malzemeye kapılarını açan öncü sanatçılar, yeni yöntemlerin, yeni sunuş biçimlerinin ortaya çıkmasına köklü bir zemin hazırlamışlardır. Dolayısıyla, sanatta hazır nesne kullanılarak oluşturulan çalışmaların, yeni, kışkırtıcı ve güçlü iletişim yöntemleri yarattığı fikri ortaya çıkmaktadır.
Meret Oppenheim, Le Déjeuner en fourrure (Kürklü Kahvaltı), 1936.
Hazır nesnelerin kullanılmaya başlandığı dönem ile günümüzde hazır nesnelerle üretilen çalışmalar arasında farklar bulunmaktadır. Avangard akımlara dahil olan eserler kışkırtıcı, alaycı unsurlar taşırken; günümüz sanatı, daha çok var olan düzenle uyum içinde var olmaktadır. Güncel sanat eserlerinde yaratıcılık ve özgünlük az rastlanan kavramlardandır. Gelişen teknoloji, yeni estetik arayışlar, yeni teknikler vaat etmektedir. Günümüz sanatçıları da bu teknolojiden faydalanmakta ve çalışmalarında hazır nesneler kullanmaktadırlar.
Dadaizmle başlayan, hazır nesnelerin (ready-made), sanat objesine dönüşüm sürecinin avangard sanat akımları üzerinden incelendiği, hazır nesnelerin neden ve nasıl kullanıldığına dair araştırmaların yapıldığı ve bu amaç doğrultusunda, hazır nesne fikrini ortaya atan Dada'nın önemli temsilcisi Marcel Duchamp başta olmak üzere, Pop Art akımının öncüsü Andy Warhol ve Fluxus akımına dahil olan Joseph Beuys' un çalışmalarında hazır nesne kullanımı ile ilgili yaklaşımlar ve çalışmaların incelendiği çalışmamda, avangart akımların günümüz sanatını nasıl etkilediği üzerinde durulmuş ve günümüz sanatçılarının bazılarından örnek eserler sunulmuştur.[1]
Yazar: Zeynep Yüret
Danışman: Yrd. Doç. Özcan Uzkur
Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Güzel Sanatlar Enstitüsü / Tekstil Anasanat Dalı
Türü: Yüksek Lisans
Yılı: 2013
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.