Şükran Moral, Bordello, 1997
Canan, Şeffaf Karakol, 1998
Bu çalışmada, sanatsal üretimlerinde kendi bedenlerini kullanan kadın sanatçıların eril söylemsel yapılar içinde kendi öznelliklerini hangi yollardan keşfettikleri, bu yollara ilişkin kuramsal dayanakları, beden üzerindeki tahakkümü nasıl sorunsallaştırdıkları ve ürettikleri işlerin bedenin özgürleşimi sorununa alternatif bir yaklaşım getirip getirmediği sorgulanacaktır.
Türkiye’de 1990’lı yıllardan sonra pek çok kadın sanatçı kendi bedeni bir mecra olarak kullanarak cinselliğe ilişkin bir sorgulama getirmiştir. Bu sanatçılar kendi bedenlerini sahnelemek yoluyla kadın bedeni üzerindeki toplumsal denetimi sorgular ve sanat eserinin öznesi ve nesnesi arasındaki sınırları araştırır. Böylece öznenin sabit ve bilinebilir olduğunu varsayan kartezyen özne anlayışına meydan okur ve sanat eserinin arkasındaki bedensiz bir dahi olarak sanatçı (beyaz, Batılı ve erkek) mitini eleştirirler. Bu kadın sanatçılar, kadın bedenini nesneleştirme tuzağına düşmeden temsil edebileceği yollar ararken, kadın olarak konuşabileceği belirli bir konum da talep etmiş̧ olurlar.
Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, feminizm ve görsel kültür ilişkisine dair bir çerçeve çizilecek, ikinci bölümünde feminist beden sanatı tartışılacak, üçüncü bölümde ise öncelikle Türkiye’de feminist sanata ilişkin yapılan girişin ardından Türkiyeli feminist beden sanatçılarının çalışmaları belirli temalar eşliğinde yorumlanacaktır.[1]
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... i
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1
1. FEMİNİZM VE GÖRSEL KÜLTÜR .................................................................. 13
1.1. Disipliner Sınırların Geçişkenliği: Görsel Kültürü Haritalandırmak .......... 13
1.2. Eril Arzunun İmgesi: Görsel Kültürün Feminist Eleştirisi.......................... 18
1.3. Kimin Sanatı, Hangi Temsil?: Feministlerin Ürettiği Görsel Kültür ........... 28
2. SANATÇININ BEDENİ: FEMİNİST STRATEJİ VE SANATSAL ÜRETİM .... 45
2.1. Kendi Suretine Dönmek: Kartezyen Öznenin Dağılması Olarak
Beden Sanatı .................................................................................................. 49
2.1.1. “Yaşanan Beden”: Merleau-Ponty’de Bedenin Maddiliği........................ 53
2.1.2. “Kayıt Altına Alınan Beden”: Foucault’da Bedenin Toplumsal
Denetimi ................................................................................................. 67
2.1.3. “Performatif Beden”: Butler’da Kimliğin Parodisi .................................. 78
2.1.4. Toplumsal Beden, Deneyim ve Faillik ..................................................... 84
2.2. Bedenin Fotoğrafı: İktidar, Öznellik ve Performans ....................................... 95
2.2.1. Performans Sanatının Ontolojik Statüsü................................................. 105
2.2.2. Performatif Oto-Portre: Benliğin Dehşeti, Kimliğin Terörü .................. 115
2.3. Feminist Sanat Pratiğinde Aile İçi Bir Kavga: Kendi Bedenini Sahnelemek127
3. TÜRKİYE’DE FEMİNİST SANAT ................................................................. 146
3.1. Türkiye’de kadın sanatçı olmak .................................................................... 147
3.2. Türkiye’de Feminist Sanatın Tarihsel İzleri .................................................. 152
3.3. Türkiye’de Feminist Sanatın İçine Doğduğu Koşullar.................................. 166
3.4. Türkiye’de feminist sanat .............................................................................. 177
3.4.1. Kendi bedenini sanatının nesnesi haline getiren sanatçılar .................... 187
3.4.1.1. Sanatçının doğurgan bedeni ............................................................192
3.4.1.2. Sanatçının gözetlenen bedeni ..........................................................205
3.4.1.3. Sanatçının örtülen/açılan bedeni.....................................................211
3.4.1.4. Sanatçının Doğulu Bedeni...............................................................231
SONUÇ.................................................................................................................... 243
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 249
ÖZET.......................................................................................................................271
ABSTRACT ............................................................................................................ 272
Yazar: Tuğba Taş
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Sevilay Çelenk Özen
Yer Bilgisi: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Radyo Televizyon Sinema Anabilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2013
[1] Bu özet için tezin yazarına teşekkür ederiz.