Sanatın otoritelerce belirlenmiş kurallarının dışına çıkan bağımsız sanatçılar ve sanatçı kolektiflerinin ortaya çıkışı 19. yüzyılda modern sanattan kopuş ile başlar. Sanat formlarındaki değişim; dada, fluxus gibi sanat akımları; sosyal ve ekonomik alanda yaşanan (“kendin yap”ın temelini oluşturan) bağımsızlık anlayışı; 1970’lerdeki sistem karşıtı ayaklanmalar, bu bağımsızlığın altını çizen olaylar ve akımlar olmuşlardır.
Sanatçı inisiyatiflerinin ise günümüzün küreselleşen dünya ve kapitalist ekonomi düzenine sıkı sıkıya bağlı hale gelen sanat ortamında yukarıda bahsedilen akımların, olayların bir yansıması olarak var olduklarından bahsedilebilir. Öte yandan, kurumlara yönetişim ve bazen de sanatsal pratikler anlamında alternatif yaratmaları sanatçı inisiyatifi yapılarını kurumsal eleştiri üzerinden okumayı olanaklı kılmaktadır. Ancak yine de günümüzde sınırlar bu kadar net ve kesin çizgiler ile çizilememektedir.
Pasajist, Taşeronluk, 2012. Rum 46 ile ortak proje
Galerilerin ve özel şirketlere ait sanat kurumlarının sanat ortamındaki hâkimiyetlerine karşın, kolektif biçimde hareket eden, alternatif projelere yer açmayı hedefleyen ve çoğu zaman sanatçılar tarafından yönetilen inisiyatifler sanat ortamında birer alternatif üretim ve sergileme alanı olarak kayda geçmiştir.
Ancak mevcut şartlar altında, sürdürülebilirliklerini devlet finansmanı olmaksızın, alternatif fon kaynakları ile sağlamaktadırlar. Bu durumun yarattığı güçlükler sürdürülebilirlik anlamında daha fazla kaynağa sahip olan Berlin sanatçı inisiyatifleri ile karşılaştırıldığında daha iyi anlaşılmaktadır. Bu tez çalışmasında, İstanbul’daki sanatçı inisiyatiflerinin aktif olarak yer aldıkları güncel sanat ortamındaki rolü, nasıl yürütüldükleri ve amaçları ortaya konmuştur.[1]
Yazar: Elif Bursalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Deniz Ünsal Bal
Yer Bilgisi: İstanbul Bilgi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Kültür Yönetimi Anabilim Dalı
Türü: Yüksek Lisans
Yılı: 2013
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.