Bu çalışma, 1980'ler sonrasında Türkiye'de sanat ve mimarlık eleştirisinde sıkça referans verilen “kitsch” kavramını anlamaya yönelik akademik bir tartışma zemini sunmayı amaçlamaktadır. Sanat kuram ve eleştirisinde “karşı-sanat”, “karşı-estetik” ve tüketim kültürü değerleriyle özdeşleştirilen aldatmacı bir tavır olarak tanımlanan bu kavramın mimarlık alanında referans verdiği tutumların tartışılması çalışmanın genel içeriğini oluşturmaktadır.
Özellikle 1960’lı yılların sonlarından itibaren batıda modern mimarlığa yöneltilen eleştiriler mimarlık alanında 'Modern Sonrası' başlığı altında bir dönüşümü temsil etmiştir. Bu dönüşüm, pek çok ortamda tartışıldığı gibi çoğulcu ve popüler bir mimari dil yaklaşımı olarak değerlendirilirken, çağın tüketim kültürü değerleriyle de bir uzlaşma zemini hazırlamıştır. Mimarlık alanında kitsch'in de bu zeminde imge üretimi ve seçmecilik gibi tavırlarla birlikte meşrulaştırıldığı görülmektedir. Bu çalışmada söz konusu dönüşüm batı mimarlığından örneklerin tartışılmasıyla açıklanmaya çalışılmış, seçmeci ve imge üretimine yönelik bir mimari dil yaklaşımı ile kitsch üretimi arasındaki sınırın belirsizliği tartışılmıştır.
Fish Restaurant, Japonya. Tasarım: Frank Gehry
1980 sonrası Türkiye mimarlığında, batıdaki mimari dönüşümün yansımaları ve Türkiye'nin içinde bulunduğu özgün kültürel koşulların etkisiyle bir çeşitlilik ve biçim arayışı ortamının oluştuğu gözlemlenmektedir. Bu ortam Türk mimarlığının yaklaşık bir asırdır içinde bulunduğu, “ulusallık / yerellik- evrensellik / çağdaşlık” kutuplaşmasıyla beliren kültürel kimlik arayışına yeni boyutlar getirmiş, 'kimlik arayışı' adı altında seçmeciliğe ve imge üretimine dayanan yapay geleneksel ve yerel yaklaşımlar meşrulaştırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Türk mimarlığında kitsch üretiminin bu yaklaşımların bir yan ürünü olduğu savunulmaktadır. Türkiye'de turizm sektörü için tasarlanan bazı yapıların ve Ankara'daki konut mimarlığından çeşitli örneklerin bu çerçevede tartışılmasıyla çalışma sonuçlandırılmıştır.[1]
Özgün Adı: Kitsch and Architecture: The Production of Kitsch in the Architecture of Turkey in 1980’s and 1990’s.
Yazar: Didem Kılıçkıran
Danışman: Ayşegül Togol
Yer Bilgisi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü
Türü: Yüksek Lisans
Yılı: 1996
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.