Sanat ve toplum arasında nasıl bir bağ vardır? Sanat, toplumun yapısından bir pay alır mı, yoksa toplumun yapısını değiştirmeye muktedir midir? Bir ideolojik aygıt olarak sanat, toplum üzerinde nasıl bir etkiye sahiptir?
Yukarıdaki sorular, sanat sosyolojisinin uzun zamandır cevabını aradığı sorular olarak karşımıza çıkmaktadır. Sanatın toplumla olan ilişkisi ve boyutları, sanatın sosyolojik yorumunun temel soruları olarak, özellikle de Marxist kuramın ışığında cevaplanmaya çalışılmıştır. Toplumla ilişkisi bu derecede önemli olan sanat, kolektif bir eylemin sonucu olarak ortaya çıkar ve ürüne dönüşür. Bu ifade bize yeni bir sorunun sorulması gerektiğini söyler: sanat nasıl üretilir? Sanatın üretimi sürecindeki toplumsal ilişkiler nedir, bu ilişkiler bireyler arasında nasıl görünümlere sahiptir? Sanat sosyolojisinde görece yeni sorulmaya başlayan bu soruların cevaplarını en yetkin biçimiyle Pierre Bourdieu ve Howard S. Becker’ın sanat sosyolojisi yaklaşımlarında buluruz.
Bu çalışmada sanat sosyolojisi alanına büyük katkıları olan Pierre Bourdieu ve Howard Saul Becker’ın “sanat alanı” ve “sanat dünyaları” biçiminde kavramsallaştırılmış olan yaklaşımlarının karşılaştırmalı bir kuramsal analizinin yapılması amaçlanmaktadır.
Karşılaştırılması amaçlanan kuramsal yaklaşımların Bourdieu ve Becker odaklı olmasının nedeni, her iki düşünürün de kendilerini diğer sanat sosyolojisi ekollerinden ayırırken aynı zamanda birbirlerine yaklaştıran, böylece kuramsal yaklaşımlarını karşılaştırılabilir kılan bir benzerliktir. Onlar sanatın tüketiminin değil, üretiminin ve bu üretim sürecinde üretim alanındaki ilişkilerin yapısı üzerine çalışmışlar, böylece sanat sosyolojisinin [kendilerine kadar alanda hâkim olan kuramsal yaklaşım olan, Marx’ın kendisinden başlayan, Lukács, Goldmann ve Frankfurt Okulu’na kadar uzanan] Marxist geleneğin odaklanmadığı alanlarını çalışmaya açmışlardır.
Bu bağlamda, bu çalışmada sorulan temel araştırma sorusu Bourdieu ve Becker’ın sanat sosyolojisi yaklaşımları arasında ne gibi farklılıkların, aynı zamanda ne gibi benzerliklerin olduğu olarak belirlenmiştir. Bu farkların ne oldukları sorusunu yanıtlamak, aynı zamanda neden kaynaklandıklarını da ortaya çıkarmayı da gerektirmektedir. Böylece ikinci araştırma sorusu, bağlı oldukları sosyolojik düşünce ekolleri ve üst kuramsal yaklaşımların her iki düşünürün sanat sosyolojisi yaklaşımlarında farklılaşmaya nasıl bir etki ettikleri olarak saptanmıştır. Bu bağlamda, çalışma içerisinde Bourdieu ilişkisel sosyolojinin bir temsilcisi olarak ele alınırken, Becker ise simgesel etkileşimci sosyolojinin bir temsilcisi olarak ele alınacaktır.
Bu doğrultuda çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Pierre Bourdieu’nün sanat sosyolojisi kuramı ve “sanat alanı” kavramı, ilişkisel sosyoloji bağlamında ve kendisi düşüncesinin temek kavramları olan alan-habitus-sermaye arasındaki bağıntılar göz önünde bulunarak incelenecektir.
İkinci bölümde, Becker’ın “kolektif bir eylem olarak sanat” anlayışına dayanan sanat sosyolojisi kuramı ve “sanat dünyaları” kavramı kendi iç dinamikleri simgesel etkileşimci sosyoloji bağlamında incelenecektir. Böylece çalışmanın temelini oluşturan iki ana kuramsal yaklaşımın hatları ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır.
Çalışmanın üçüncü bölümünde Bourdieu ve Becker’ın sanat sosyolojisi yaklaşımları sanat alanı ve sanat dünyaları kavramlarının özelinde, üst kuramsal ekoller ile bu ekollerin faillik kavramına yaklaşımı ve failler arası ilişkiler bağlamında karşılaştırmalı bir analize tabi tutulacaktır. Bu bölümde ayrıca iki düşünürün kuramsal bağlamdaki farklılıklar ve benzerlikler hem nedenleri hem de sonuçları bağlamında tartışılacaktır.
Sonuç bölümünde ise araştırma sorularından yola çıkılarak yapılacak olan karşılaştırmalı analizin Becker ve Bourdieu düşüncesinde saptanılabilen farklıklar ve benzerliklerin üzerine yapılan çıkarımlar tartışılacak ve yorumlamaları yapılmaya çalışılacaktır.
Yazar: Borabay Erbay
Danışman: Prof. Dr. Hâle Okçay
Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Ensitüsü / Genel Sosyoloji ve Metodoloji Anabilim Dalı / Sosyoloji Bilim Dalı
Tür: Yüksek Lisans
Tarih: 2018
Bu teze Ulusal Tez Merkezi sayfasından erişildi, görsel dergimiz tarafından eklendi. Tezin tamamını okumak için bkz. becker_bourdieu.pdf