Hans Bellmer, The Doll (Bebek), 1935
Her daim vazgeçilmez sanatsal bir biçim olan beden formu, tarihin çeşitli dönemlerinde farklı şekillerde ele alınmış ve plastik sanatlarda değişik yansımalar bulmuştur. Sanatın amacının güzel olanı yansıtmak olduğu düşüncesinin hâkim olduğu dönemlerde bile, çirkin/estetik dışı olarak nitelendirilebilecek sanatsal beden formlarına rastlanmıştır. Fakat Avangard hareketlerin etkisiyle özellikle Marcel Duchamp'la birlikte, sanatta estetik anlayış sorgulanmış, estetik olmayan nesnelerin de sanata konu olabileceği fikrine varılmıştır. Bu düşünceden hareketle anti-estetik olarak nitelendirilebilecek bedenlerin yanı sıra, bilinçli bir şekilde deforme edilmiş beden formları da sıklıkla plastik sanatlarda kullanılmaya başlanmıştır.
Özellikle 20. yüzyılın üzerine yoğunlaştığı konulardan biri olan beden kavramının, tarih öncesi dönemlerden başlayarak günümüze kadar geçen süreç kapsamında, plastik sanatlarda tasvir biçimlerini ortaya çıkarmak, tartışmaya açmak ve analiz etmek çalışmamızın temel amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda, kültürel, dinsel, bilimsel, ekonomik, siyasal ve toplumsal olayların etkisiyle, sürekli değişen beden anlayışı ve bu anlayışa göre şekillenen anti-estetik beden biçimlerini yansıtan sanat eserleri kronolojik bir biçimde ele alınarak incelenmiştir. Ele alınan sanat eserlerindeki anti-estetik unsurlar gerekçeleriyle birlikte çözümlenmeye çalışılmıştır. Çözümleme gerçekleştirilirken ortak özelliklerine göre sanat eserleri ve sanatçılar gruplandırılmıştır.
Çalışmamızda, özellikle Batılı sanatçıların eserlerinde betimledikleri estetik olmayan beden formları ele alınmış, bunun yanı sıra Türk sanatçıların deforme beden imgeleri de analiz edilmiştir. Anti-estetik kapsamda değerlendirilen beden formları, çirkin, grotesk, biçimsiz, deforme, çekici olmayan, korkutucu, şiddet görmüş, tiksindirici, itici, iç bulandıran, abartılı, orantısız, olağandışı, oldukça zayıf/şişman, bayağı, pornografik, sakat, eksik, ölü ya da hastalıklı, yaşlı, anomalili, patolojik gibi sıfatlarla nitelendirilmiştir. Metnin son bölümünde ise özellikle günümüz sanatçılarının eserlerinde, bedeni anti-estetik formlara dönüştürmesinden beslenen ve etkilenen F. Deniz Korkmaz'ın resim çalışmaları, biçimsel ve düşünsel yönleriyle ele alınmıştır.[1]
Niki de Saint Phalle, Crucifixion (Çarmıha Gerilme), 1965
Yazar: Fatma Deniz Korkmaz Ekici
Danışman: Prof. Aydın Ayan
Yer Bilgisi: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Resim Bölümü / Resim Anasanat Dalı
Türü: Sanatta Yeterlilik
Yılı: 2010
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.