Londra’nın Tasarım Müzesi 17 Temmuz’da silah tüccarlarının bir etkinliğine ev sahipliği yapınca, 40 kadar sanatçı ve eylemci yayınladıkları bir bildiriyle müzeyi protesto etmişler, burada sergilenen eserlerini geri çekmeye başlamışlardı.[1] Müzede sürmekte olan politik içerikli, Hope to Nope: Graphics and Politics 2008-2018 [Umuttan İtiraza: Grafik Sanat ve Siyaset] başlıklı sergiden 40’ın üzerinde eserin çekilmesiyle serginin üçte biri teşhirden kaldırılmış oldu. Üstelik müzenin sürekli koleksiyonlarından da eserlerini geri alanlar oldu.
Tasarım Müzesi’nde Londra’daki silah fuarıyla eşzamanlı bir resepsiyon düzenleyen Leonardo, dünyanın en büyük silah üreticilerinden birisi; savaş uçakları, insansız hava araçları, füzeler, zırhlı araçlar imal ediyor. Müşterileri arasındaki Suudi Arabistan, Yemen’e bu şirketin savaş uçaklarıyla saldırıyor.[2] Eskiden Finmeccanica adını kullanan şirket, sanatla kendini aklama yönteminin yabancısı değil. 2012’de National Gallery’nin sponsorluğuna soyununca, yine protesto edilip çekilmek zorunda kalmış. Tıpkı BP’nin onyıllar süren Tate Müzesi sponsorluğunu bırakmaya mecbur edilmesi gibi. Kamusal hizmet veren bir müzenin, karanlık işlerini aklamaya yeltenen şirketlerin çıkarlarına alet olması giderek daha çok sorgulanıyor. Sanat kurumları, şaibeli şirketlerden kirli para kabul ederek onlara itibar kazandırmaktan vazgeçmeye zorlanıyor. Liberate Tate gibi örgütler bıkıp usanmadan protestolar düzenleyerek sonuca ulaşıyorlar.
Tasarım Müzesi yöneticileri Deyan Sudjic ve Alice Black’in son protestolara yanıtı, müze yönetimleri, sponsor şirketler ve sanat kurumlarının ahlaki sorumluluğunu savunanlar arasındaki çatışmayı ortaya serdi. İnternet üzerinden yayınladıkları mektupta Sudjic ve Black, sergide eserleri yer almayan profesyonel eylemcileri kışkırtıcılıkla; müzenin tutumunu eleştirerek durumu istismar etmekle suçladılar: “Gündemimizin başkaları tarafından ele geçirilmesine karşıyız ve küratoryal bağımsızlığımıza sadığız”.[3] Yöneticilere göre müzenin politikasının dünyadaki öteki müzelerden farkı yoktu. Protestolar serginin sansürlenmesi sonucunu getiriyor, ifade özgürlüğünü kısıtlıyor ve müzenin değişik görüşleri yansıtmasını engelliyordu.
Sergideki eserini kaldırtan sanatçılardan birisi, Peter Kennard, Sudjic ve Black’in sözleri karşısında dehşete düşmüştü. Protestoların “dışarıdan gelen provokatörlere” yüklenmesini sanatçıların aşağılanması olarak kabul ettiğini açıkladı. Ona göre “vicdan sahibi sanatçılar ve sanat kolektifleri yalnızca sanat yapmak derdinde değiller, eserlerinin hangi koşullarda dünyaya sunulduğu da onları ilgilendiriyor”.[4] 2012’de Finmeccanica’ya karşı National Gallery’deki protestoya da katılan Kennard’ın Hope to Nope’tan geri çektiği eseri savaş karşıtı bir iş. Kennard, Tasarım Müzesi’nde Leonardo’nun etkinliğiyle tam da aynı sıralarda Corbynmania: Social Media and Jeremy Corbyn [Corbynmanya: Sosyal Medya ve Jeremy Corbyn] başlıklı bir panelin düzenlenmiş olmasını müzenin ikiyüzlülüğünün göstergesi olarak yorumluyor. Panel’in yöneticisi ve aktivist Ash Sarkar ise Twitter’a şöyle yazmış: “Bu, Britanya’nın sanat kurumlarının durumunu özetliyor: sureti haktan görünmek için radikal sanatçıları yanına çekerken, para uğruna katillerin gündemine hizmet etmek”.[5] Frieze dergisi de Tasarım Müzesi’ni tarafını seçmeye çağırıyor: “Silah satıcısı için özel davet mi? Yoksa protesto sanatı sergisi mi?”[6]
Sergiden eserlerini çeken sanatçılar ve sanat kolektifleri arasında Kennard’ın yanı sıra, This Ain’t Rock’n’Roll, Space Hijackers, Occupy Design Collective, Bristol Streetwear ve BP or not BP var. Sergide bir işi olmamasına karşın, Los Angeles’lı sokak sanatçısı Shepard Fairey de protestocuların bildirisine imza atmış. Fairey, 2008’de ürettiği Barack Obama afişi Hope [Umut] ile biliniyor.
Tasarım Müzesi bir açıklama yayınlayarak, 12 Ağustos’ta sona erene kadar [üçte biri teşhirden kaldırılmış olan] serginin bedava gezilebileceğini ilan etti ve ziyaretçilerde yaratılan hayal kırıklığı için özür diledi: “Politik içerikli grafik işlere müzede yer vermenin önemine ve serginin kapanış tarihine kadar küratörler tarafından düşünüldüğü gibi devam etmemiş olmasının utanç verici olduğuna inanıyoruz”.[7] İşlerini sergiden çeken sanatçılar ise müzelerin temel ahlaki sorumluluğuna inanıyorlar.
Her ne kadar Leonardo’nun etkinliğini “özel bir parti” olarak niteleseler ve müzenin programlarıyla ilişkisi olmadığını savunsalar da, yöneticiler bütün bu olup bitenler karşısında Tasarım Müzesi’nin bağış toplama ilkelerini ve ticari faaliyetlerini gözden geçirmeyi vaat ettiler. O zamana kadar silah, tütün ve fosil yakıt üreten şirketlerin müzede etkinlik yapmalarına izin verilmeyecek.[8] Konu muhtemelen Mütevelli Heyeti’nin önüne gidecek. Heyetin başkanı Lord Peter Mondelson, Tony Blair’in İşçi Partisi’ni ‘New Labor’a dönüştürme projesinin mimarlarından biri olarak biliniyor. Partinin iletişim yöneticiliğinin ardından, Blair’i 1997’de iktidara getiren seçim kampanyasının yürütücüsü. Bir zamanlar savunma sanayi ile yakın ilişkileri olmuş birisi: RTI adlı silah teknolojisi şirketinin de sahibi olan Rus şirketler grubu Sistema’da yöneticilik yapmış.[9]
2018 Yılının Avrupa Müzesi seçilen Tasarım Müzesi, ahlaki sorumlulukları konusunda bir seçim yapma noktasında... [NAA]