Guerilla Girls, İsimsiz
Geçtiğimiz günlerde Tate Liverpool’da Art Turning Left: How Values Changed Making 1789–2013 (Sanatın Sol Yüzü: Değerlerin Üretime Etkisi 1789-2013) başlıklı bir sergi açıldı. 2 Şubat 2014’e kadar devam edecek sergi, Fransız Devrimi’nden günümüze sol görüşün sanat üretimi ile bu sanatın alımlanması üzerine. Aralarında Bertolt Brecht, Constant, Jacques-Louis David, Guy Debord, Walter Gropius, Guerrilla Girls, El Lissitzky, László Moholy-Nagy, William Morris, Alexandr Rodchenko, Martha Rosler, Allan Sekula, Sitüasyonist Enternasyonel, Cildo Meireles gibi sanatçı ve sanatçı gruplarının bulunduğu sergide toplam 275 adet eser yer alıyor.
Art Turning Left, eserlerin arkasındaki politik mesajı göstermeye çalışmaktan ya da sanatın politik ve toplumsal değişimlere önayak olma becerisini sorgulamaktan ziyade politik değerlerin, sanat eserlerinin yapımında, estetiğinde ve teşhirindeki etkisine odaklanıyor. Sergi, tematik bir yaklaşımla farklı dönemlerde ve coğrafyalarda üretilmiş eserleri biraraya getiriyor. Küratörlerden Eleanor Clayton, serginin Fransız Devrimi’yle başlatılmasının nedeninin, devrimin temel şiarı olan özgürlük, eşitlik ve kardeşliğin, çoğu sanatçının çalışma prensibini de özetlemesi olduğunu söylüyor. Sergide sol görüşün temsilcileri olarak, devrimci sanatçılar, sanatın sadece elitler için yapılmadığını savunan sanatçılar, farklı izleyici kitlelerine ulaşabilmek için galeri mekânının dışında sergi açanlar ya da Guerrilla Girls gibi sanatçıların kimliğinin belirsiz tutulduğu sanatçı toplulukları bulunuyor. Politik sol görüşün kolektivizm, eşitlik gibi değerleri ve alternatif bir ekonomi arayışının sanat üretimine etkisini, bu sergide William Morris’in üretim hattında ya da 1968 Paris’inde École des Beaux Arts’ı (Güzel Sanatlar Akademisi) işgal ederek serigrafiler basan Atelier Populaire’in tasarımcılarının kasıtlı anonimliklerinde görmek mümkün.
Julian Trevelyan, Rubbish May be Shot Here, 1937
Art Turning Left’te yer alan eserler arasında en önemlisi Jacques-Louis David’in 1793-94 yılları arasında yaptığı The Death of Marat (Marat’nın Ölümü) kuşkusuz. Fransız Devrimi’nin en tantanalı yıllarında yapılmış olan Marat’nın Ölümü, ayrıca sergideki en eski tarihli eser. David’in arkadaşı olan Devrimci Marat, sürekli kaşınmasına neden olan deri hastalığından ötürü ilaçlı suyun içinde oturarak rahatlamakta, masa başı işlerini de bu şekilde yapmaktadır. Bir gün bu şekilde çalışırken, kapıdakileri kandırarak içeri giren kral taraftarı Charlotte Corday tarafından öldürülür. Devrimin en coşkulu destekçilerinden David, şehit düşen Marat’nın tüm Fransa tarafından görülebilmesi için atölyesinde tablosunun en az on tane kopyasını ve gravürlerini yaptırır, kopyaları Fransa’nın farklı yerlerine gönderir. Resimler sokaklarda bile sergilenir, bu sayede normal koşullar altında sanat eseri göremeyecek olan farklı kesimlerden kişiler de Marat’nın Ölümü’nü görürler.
David, Marat’nın Ölümü ile Aleksandr Rodçenko'nun hazırladığı bir poster
Sanatın bir ürün, sanatçıların da marka olarak değerlendirildiği günümüzde bu serginin teması elbette gayet güncel. Ayrıca sergiye eşlik eden katalog içinde Art Workers Coalition (Sanat İşçileri Koalisyonu) adlı bir oluşumun 1970 yılında galeri ve müzelere hitaben hazırladıkları, on üç maddeden oluşan talep listesi de yer alıyor.[1] İlginç olan, bu taleplerin pek çoğunun halen güncelliğini koruması.
En nihayetinde Liverpool'un kendi sendikal mücadele geçmişini ve kentte aralıklarla başgösteren ayaklanmaları düşünürsek, Tate Liverpool'un, solun temel değerlerini yansıtan hareketler içinde gelişen yaratıcı dinamikleri keşfetmeyi tercih etmiş olması hiç de olağandışı değil. Sergilenen eserler de bu bağlamda hem kişisel hem de müşterek çok sayıda ve çeşitte yorumlama sunuyor. Yine de eski bir liman antreposundan dönüştürülmüş bir mekânda sergilenmeleri ve serginin varlıklı ve köklü bir Viktorya ailesinin cömert bir ferdi tarafından finanse edilmesi ironik bulunabilir.
Paul Signac, In the Time of Harmony
Her koşulda Art Turning Left, aslında sanat piyasasının şu anki durumu ile bireysel/kolektif yaratıcı emek ve politik bağlam(lar)ın önemine dair, değişimi olanaklı kılacak bir mücadele ile direniş ruhunu besleyecek çok daha ciddi sorular soruyor. Kesin olan bir şey varsa o da şu: 21. yüzyıla damgasını vuran sanatsal üretim teknikleri –fotoğraf, baskı, dijital veya başka medya araçları olsun– tam manasıyla deprem etkisi yaratmış ve yalnızca ayrıcalıklı bir kesimin değil, hemen herkesin sanat üretmesine olanak sağlamıştır. Bu, hakiki anlamıyla bir Ütopya olmayabilir, ancak hiç şüphesiz çok daha eşitlikçi bir evredir. Sergi de bu doğrultuda değişim arzularını ifade etmenin önünde hiçbir engel, hiçbir bahane kalmadığı gerçeğiyle yüzleştiren bir nitelikte denebilir. [ZB, NÖ]
Kaynaklar:
http://www.telegraph.co.uk/culture/art/art-reviews/10436202/Art-Turning-Left-Tate-Liverpool-review.html
http://www.tate.org.uk/whats-on/tate-liverpool/exhibition/art-turning-left-how-values-changed-making-1789-2013
http://www.liverpoolecho.co.uk/whats-on/tate-liverpool-unveils-new-exhibition-6268301
http://www.theguardian.com/artanddesign/2013/nov/06/art-turning-left-tate-liverpool
http://www.liverpoolconfidential.co.uk/Culture/Arts/Review-Art-Turning-Left-Tate-Liverpool
http://new.a-n.co.uk/news/single/art-turning-left-politics-and-process-at-tate-liverpool/5