15. ve 17. yüzyıllar arasında, Avrupa’da kadın sanatçı olmak hayli zor. Sanılanın aksine hiç de şaşırtıcı değil. Çünkü aynı dönemde, örneğin İtalya’da, erkek sanatçılar üstatlıkla taçlandırılırken kadın sanatçılar çoğunlukla göz ardı ediliyor ve onlara yaratmaları için çok daha az fırsat veriliyor. Öyle ki birçoğu sonrasında da pasif cinsiyetçiliğe maruz kalıyor: Fırçaları “daha erkeksi” bulunuyor ve desteklenmiyorlar. Sofonisba Anguissola, Levina Teerlinc, Lavinia Fontana, Catharina van Hemessen, Elisabetta Sirani, Clara Peeters, Artemisia Gentileschi...[1]
İçlerinde Judith Leyster[2] de var. Judith Leyster (1609-1660), Hollanda Altın Çağı’ndan bir kadın sanatçı.[3] Ley-ster, kuzey dilinde kutupyıldızı (lodestar) anlamını taşıyor. Kendisi de soyadı gibi bir yıldız ancak çabuk unutuluyor. Ölümünün ardından sanat tarihi kayıtlarından siliniyor; resimleri, eşi Jan Mienseabout Molenaer’e ya da Frans Hals’a atfediliyor. Döneminde Haarlem’in önemli sanatçılarından kabul edilen Frans Hals’a hayran olmakla birlikte ondan hoşlanmıyor da. Hayattayken, asistanını kaçırdığı için onu şikâyet ettiği de biliniyor.[4] 1893’te Louvre, Frans Hals imzalı, ünlü The Happy Couple (1630) tablosunu satın alıyor. Ancak bu eserdeki monogramın sahte olduğu ortaya çıkıyor ve tablonun Leyster’e ait olduğu keşfediliyor.[5] Leyster, işlerini imzalarken ufak bir oyun yapıyor, soyadının ucuna küçük bir yıldız işareti koyuyor: JL* Bu eserle birlikte, başka sanatçılar adına imzalanmış yedi başka işin de Lyster’e ait olduğu ortaya çıkıyor. Keşfi yapan dikkatli bir göz, sanat tarihçisi Cornelis Hofstede de Groot. Groot, Lyster’in eserleri üzerine bir de makale yazıyor.[6] Böylece, 19. yüzyılda sanat tarihinde Lyster yeniden diriliyor, yıldızlaşıyor.
The Happy Couple, 1630.
Judith Leyster’in monogramı.
Leyster, resim yapmayı, Haarlem’de, Frans Pietersz de Grebber’in atölyesinde öğreniyor.[7] Utrecht Caravaggisti grubu[8] ile tanışık olduğu biliniyor. Özellikle eserlerindeki ışık kullanımı bu ilişkiyi doğruluyor. Aziz Luka Haarlem Loncası'nın 17. yüzyıldaki iki kadın üyesinden biri.[9] Açık ve büyük fırça darbeleriyle resim yapıyor. Daha serbest ve enformel çalışıyor. Bu da zamanının çok ötesine geçen kendine özgü stilini geliştirmesini sağlıyor. İşlerinde, parlak ve patlayan renkler, psikolojik olarak yüklü yüz ifadeleri, domestik iç mekânlar ve aktiviteler ile ölü doğa nesnelerinin birlikteliğiyle karşılaşıyoruz. Sade bir zemin kullanıyor. Karakterlerse şarkının ortasında neşeli müzisyenler, çocuklar ve kadınlar.
Oto-portre, 1630 civarı.
The Merry Drinker (Jolly Toper), 1629.
Boy playing the Flute, 1630 civarı.
Merry Company, 1630 civarı.
The Last Drop (The Gay Cavalier), 1639 civarı.
A Game of Tric Trac, 1630.
Two Children with a Cat, 1629.
Card Player, 1630.
[1] Katy Hessel, “These Women Artists Influenced the Renaissance and Baroque”, https://www.artsy.net/series/-1562705861/artsy-editorial-these-women-artists-influenced-the-renaissance-and-baroque (Erişim tarihi: 25/08/2019)
[2] Elizabeth Alice Honig, Woman's Art Journal, Vol. 16, No. 2 (Güz 1995-Kış 1996) s. 44-47.
[3] “7 Amazing Facts About Judith Leyster” https://artsandculture.google.com/theme/DQIChb-z8As2Jg (Erişim tarihi: 25/08/2019)
[4] “7 Amazing Facts About Judith Leyster”. Hals, kaçırma nedeniyle bir para ödüyor ancak Lyster’in asistanını serbest bırakmıyor.
[5] A.g.e.
[6] Cornelis Hofstede de Groot, "Judith Leyster", Jahrbuch der Königlich Preussischen Kunstsammlungen, 14 (1893), 190-98, 232.
[7] “Judith Leyster”, çevrimiçi. https://www.nga.gov/collection/artist-info.1485.html?artistId=1485&pageNumber=1 (Erişim tarihi: 25/08/2019)
[8] 17. yüzyılın ilk yarısında, Caravaggio’dan etkilenen ve Utrecht çevresinde örgütlenen Barok sanatçı grubu. “Utrecht Caravaggism”, https://en.wikipedia.org/wiki/Utrecht_Caravaggism (Erişim tarihi: 25/08/2019)
[9] Dominic Smith, “Daughters of the Guild”, https://www.theparisreview.org/blog/2016/04/04/daughters-of-the-guild/ (Erişim tarihi: 25/08/2019) Pek çok kaynakta, Leyster’in Lonca’nın ilk kadın üyesi olduğu belirtilir ancak bu konu üzerine epey tartışma vardır.