“13 Eylül günü 89 yaşında ölen Richard Hamilton, Independent Group içindeki arkadaşlarıyla birlikte, elli yıl önce Pop sanatı fikrini icat etti. Hamilton, 1959’da yaptığı Kandıran İmge konuşmasında, tüketim toplumunun tasarım aracılığıyla yaratılan arzuya dayandığını öne sürüyordu. Şimdi herkesin kabul ettiği bu argüman o yıllarda henüz pek işitilmemişti… Bugün, bir homo imago olarak yaşadığımız hayat artık bize doğal geliyor.Ve şimdi her birimiz, Hamilton’ın öngördüğü gibi, çevremizdikilerin ‘nasıl göründüğü’ konusunda uzman kesildik; aynı zamanda hem tasarlıyoruz hem tasarlanıyoruz.”[1]
Hamilton’ın üyesi olduğu Independent Group, daha çok bir tartışma grubu olmasına rağmen, eyleme öncelik veren Paris merkezli Sitüasyonist Enternasyonal’in Londra’daki uzantılarından biri. Grup üyelerinden Alison ve Peter Smithson’ın 1956 yılında kaleme aldıkları manifesto Ancak Bugün Reklam Topluyoruz,Guy Debord ve Raoul Vaneigem gibi sitüasyonizm ideologlarının sanatçıların toplumsal önderliği konusundaki düşüncelerini andırır: “Ya yüzersin, ya batarsın. Ya reklamlarını toplayarak popüler kültür karşısında uyanık kalırsın, ya da popüler kültür bir mimar ve devrimci olarak yapabileceğin bütün katkıları yutar.” Independent Group üyeleri de, sitüasyonistler gibi, “kitle kültürünün dışa dönük, spektaküler, ticari göstergelerine nüfuz ederek onun içyüzünü keşfetmek” peşindedirler.[2]
1963 yılında Hamilton, arkadaşı Marcel Duchamp’la birlikte çıktığı ilk Amerika seyahatinde Andy Warhol, Roy Lichtenstein ve Ed Ruscha gibi New York popunun yeni yetmeleriyle tanışır ve Warhol’dan çok önce bir pop ikonu olarak Marilyn’i keşfeder. Atlantiğin ötesine geçince Pop, kaynağındaki politik, eleştirel damarı giderek yitirir. Popüler kültürün sadece imge dünyasına değil, bu dünyayı yöneten paranın çekiciliğine de kapılıverir. Warhol’un gözünde “en müthiş sanat para kazanmak” olur. Sanki Smithson’ların manifestolarındaki öngörüleri gerçekleşmiştir. Popüler kültür, onun karşısında uyanık kalamayan popüler sanatı yutmuştur. Bugün Jeff Koons, Damien Hirst, Murakami gibi iş dünyasının ve sanatın büyük markaları, aslında Hamilton’ın buluşunu paraya tahvil etmektedirler. Oysa Hamilton ölene kadar, sadece Marilyn gibi fetiş imgelerin barındırdığı iktidarı sökmekle yetinmemiş, sanatında ABD ve Britanya’nın uyguladığı şiddetin ‘popüler’leşmesine direnmiştir. [AA]
Richard Hamilton, “Bugün Evleri Bu Kadar Farklı ve Cazip Kılan Nedir?”, 1956.
[1] Hal Foster, “On Richard Hamilton”, London Review of Books, Ekim 2011, s. 37.
[2] Simon Sadler, The Situationist City (Cambridge: MIT Press, 1999) s. 19.