2014 Eylül’de kaybettiğimiz Tiraje Dikmen’in (1923, Büyükada) eserlerine ulaşmak kadar, bu eserlerin künyelerine ulaşmak da oldukça zor. Yaşamı boyunca ne yazık ki catalogue raisonné gibi bir çalışması yapılmamış sanatçının, ölümünden sonra bütün eserlerini listeleyebilmek hayli zor gözüküyor. (Bunun bir nedeni, koleksiyonlarında bulunan Tiraje Dikmen eserlerini göstermek istemeyen koleksiyonerler, bir diğer nedeni ise, bazı resimlerinin nerede olduğunun dahi saptanamaması). Sanatçının 1996 yılında Milli Reasürans Galerisi’nde gerçekleşen sergisinin eser bakımından zengin kataloğunda ise, resimlerin künyeleri maalesef mevcut değil. Ankara Galeri Nev’in oldukça zengin arşivinde bulunan Tiraje dosyasında, Tiraje’nin galeride sergilenmiş resimlerinin dialarına ulaşmak mümkün olsa da, bu resimlerin tamamının künyelerini saptayabilmek henüz mümkün olmadı.
Tiraje’nin Ali Artun’a hediye ettiği resmin künyesi de bilinmiyordu. Tiraje’nin üretimi içinde, bu tarz resimlerinin 1960’lı yıllarda gerçekleştiğini düşünerek, resmi 1960’lı yıllara tarihlendirmiştik. Nitekim Cengiz Akıncı koleksiyonunda bulunan, resimsel anlamda benzer özelliklere sahip, kâğıt üzerine sulandırılmış yağlıboyayla yapılan 1968 tarihli İsimsiz eser, bu tarihlendirmenin yerinde olduğunu gösterdi. Daha sonra bu resme, Pars Tuğlacı’nın “Tarih Boyunca İstanbul Adaları” kitabının “Dikmen Evi” bölümünde rastladım ve böylece resmin Davulcular adını taşıdığı ve 1970 yılında yapıldığı ortaya çıkmış oldu.[1] Yakından görüp inceleme şansı bulduğum iki resmin de, kâğıt üzerine sulandırılarak inceltilmiş siyah yağlıboyayla yapıldığı görülmektedir.
1978 tarihli İsimsiz eser de aynı özellikler göstermektedir.[2] Tiraje’nin 1960’lı yıllarda yapmaya başladığı ve 1970’li yıllarda da devam eden bu çalışmaları sanatçının figürlü kompozisyonlarındandır. Tiraje, “Gördüklerimi deforme ediyorum, bir başka deyimle transfigure ediyorum. Gördüğüm figürasyonu değiştirerek çiziyorum” diyen bir ressam olarak, figürleri burada da deforme etmiş, bu resimleri bir desen çabukluğunda ve otomatizm tekniğiyle yapmıştır. Tiraje’nin kendine özgü devinimi bu resimlerde de karşımıza çıkar. Resimlerden birini, Paris’te ismini kullandığı şekliyle, isminin sonundaki “e” harfine aksan işareti ekleyerek “Tirajé” olarak, diğerini ise “T.” olarak imzalamıştır.
"Davulcular", 1970, kâğıt üzerine yağlıboya, Ali Artun Koleksiyonu, fotoğraf: Mustafa Hazneci.
"İsimsiz", 1968, kâğıt üzerine yağlıboya, Cengiz Akıncı Koleksiyonu, fotoğraf: Mustafa Hazneci
"İsimsiz", 1978, kâğıt üzerine yağlıboya, Hüseyin Bütüner Koleksiyonu.
* Bu yazı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat yüksek lisans programında tamamlamak üzere olduğum tezimle ilgili olarak, koleksiyonlarında Tiraje Dikmen’in eserleri bulunan kişilere, beni bilgilendirmeleri için bir çağrıdır.
[1] Kitaba ulaşmamı sağlayan araştırmacı Emine Çiğdem Tugay’a teşekkürler.
[2] Hüseyin Bütüner koleksiyonunda bulunan bu resme, Ankara Galeri Nev’in arşivinden ulaşılmıştır.